منشور اخلاقی نشریات بنیاد حکمت اسلامی صدرا
بنیاد حکمت اسلامی صدرا در انتشار هرگونه از تولیدات علمی خود (اعم از نشریات، کتب، طرحهای پژوهشی، محصولات چند رسانه‌یی و...) ذیل قوانین مربوط به حقوق محققین و مصنفین کشور و نیز قواعد بین‌المللی «کمیته اخلاق نشر» (Cope) عمل میکند. نویسندگان و خوانندگان محترم برای اطلاع دقیق از قواعد مربوطه میتوانند به پایگاه ملی اطلاعرسانی قوانین و مقررات کشور به نشانی: https://dotic.ir و «کمیته اخلاق نشر» (Cope) به نشانی: https://publicationethics.org مراجعه فرمایند.
در ادامه نیز بمنظور آشنایی اجمالی مخاطبان، خلاصه‌یی از قواعد مربوطه در قالب منشور اخلاقی ذیل می‌آید:
این منشور بمثابه اعلام ضوابطی است که در قالب آن، چارچوب اخلاقی و مسئولیتهای مربوط به انجام فعالیتهای علمی و پژوهشی و نشر آثار در بنیاد حکمت اسلامی صدرا ترسیم شده تا از بروز تخلفات علمی و پژوهشی آگاهانه یا ناآگاهانه پیشگیری نماید. مبنای تنظیم این منشور اسناد بالادستی علمی کشور، از جمله مصوبات وزارت علوم و کمیسیون نشریات علمی کشور، بایسته‌های مرسوم و تجارب اجرایی بنیاد حکمت اسلامی صدرا، بویژه آموزه‌های قرآنی و اسلامی است. بدیهی است چنانچه موردی در قالب این منشور ارائه نشده باشد، بمعنای استثنا و خروج آن از ذیل قواعد و عدم لزوم رعایت آن نیست و بنا به اقتضا و تجارب جدید، این منشور به روز رسانی خواهد شد.
الف) کلیات
1. تمامی دست‌اندرکاران نشریات ـ‌اعم از اعضای هیئتتحریریه، سردبیران، مدیران و کارشناسان اجرایی‌ـ و همچنین نویسندگان مقالات ملزم به آگاهی یافتن و تبعیت از این منشور هستند. آغاز همکاری یا ارسال مقاله بمنزله پذیرش لوازم و ضوابط مطرح شده در این منشور و سایر تعهدات قانونی علمی و اداری است. در صورت احراز عدم پایبندی هر یک از افراد به این اصول و مسئولیتها، بنیاد حکمت اسلامی صدرا حق دارد هرگونه اقدام قانونی برای احقاق حقوق ضایع شده را بعمل آورد و فرد خاطی مکلف به جبران مافات خواهد بود.
2. مسئولیت محتوا و مضمون مقالات بر عهده نویسنده/گان است. چاپ مقاله در نشریات بنیاد حکمت اسلامی صدرا تنها برای عرضه و تلاقی افکار و نوزایی علمی صورت میگیرد و دلیل بر تأیید آن شمرده نمیشود.
3. بنیاد حکمت اسلامی صدرا در پذیرش مقالات حق انتخاب و اختیار تام دارد و ارسال مقاله تعهدی برای چاپ ایجاد نمیکند. همچنین نشریات بنیاد حکمت اسلامی صدرا در تلخیص و ویرایش مقالات آزادند.
4. بنیاد حکمت اسلامی صدرا از تمامی حقوق تجدید چاپ مقالات منتشر شده بصورتهای رایج دیگر، بزبان فارسی و دیگر زبانها برخوردار خواهد بود. ارسال مقاله بمنزله پذیرش این شروط است.
5. مقالات ارسال شده مسترد نخواهد شد.
6. بنیاد حکمت اسلامی صدرا خود را موظف به حفظ یافتههای علمی مقالات قبل از انتشار و مخفی ماندن نام داوران میداند.
7. روند داوری مقالات در نشریات بنیاد حکمت اسلامی صدرا بشرح ذیل خواهد بود؛ مقالاتی که در هر مرحله به تأیید نرسد، با ملاحظه سردبیر، از دستور کار خارج خواهد شد.
نخست: برررسی توسط ویراستار علمی بمنظور احراز ویژگیهای اولیه مقاله و مشابهسنجی با نرمافزارهای ضد سرقت علمی
دوم: بررسی توسط حداقل 2 نفر از اساتید متخصص درباره موضوع مقاله بمنظور بررسی یافتههای علمی و نوآوریهای مقاله
سوم: بررسی توسط سردبیر و اتخاذ تصمیم درباره مقاله بر اساس نظر داوران و نظر نهایی سردبیر برابر ضوابط نشریات علمی کشور
سرانجام: تصویب انتشار در هیئت تحریریه مجله.
ب) وظایف و تعهدات نویسندگان
8. مقالات ارسالی باید در حوزه تخصصی هر مجله بوده و بصورت علمی و منسجم، مطابق استاندارد آن مجله تنظیم شده باشد.
9. مقالات ارسالی باید به روش پژوهشی اصیل و بنیادی تألیف شده و حاوی نظریه، نگرش انتقادی، تحلیل تطبیقی یا برداشتی نوین باشد، از نظم و انسجام منطقی لازم برخوردار باشد و اصول نگارش و سلامت زبان فارسی در آن بدقت رعایت شود.
10. مقالات باید حاصل پژوهش شخص نویسنده/گان باشد. دقت در پژوهش، گزارش صحیح دادهها و ذکر منابع الزامی است.
11. نویسنده/گان مسئول صحت و اصالت محتوای مقالات خود هستند.
12. چنانچه به استفاده از مطالب دیگران نیاز باشد، نویسنده/گان باید با استفاده از روشها و علائم نقل قول و ذکر دقیق مرجع استفاده شده، فقرات نقل شده را دقیقاً مشخص نمایند. در صورت نیاز، کسب اجازه کتبی و صریح صاحب نظر یا اثر برعهده نویسنده/گان است.
13. بهیچ وجه مقاله یا بخشی از آن نباید قبلاً در داخل یا خارج از کشور منتشر شده یا همزمان برای داوری و چاپ به نشریه دیگری سپرده شده باشد. اگر در هر یک از مراحل داوری و انتشار، خلاف این امر روشن گردد، مقاله از دستور کار خارج خواهد شد و نویسنده/گان متعهد به جبران خسارت مادی و معنوی بنیاد حکمت اسلامی صدرا خواهند بود.
همچنین بازنویسی و تغییر صوری پژوهشهایی که قبلاً دادهها و یافتههای آنها به هر نحوی منتشر شده باشد و ارائه بصورت مقالهیی جدید مجاز نیست.
14. تمامی مقالات باید دارای عنوان، چکیده و واژگان کلیدی (به دو زبان فارسی وانگلیسی)، فصلبندی مناسب، نتیجه‌گیری و فهرست منابع باشند.
15. چنانچه مقالهیی بیش از یک نویسنده داشته باشد، تمامی نویسندگان موظف به مطالعه مقاله و تأیید کتبی و صریح همکاری خود هستند. یکایک نویسندگان بصورت تضامنی مسئول محتوای علمی مقاله خواهند بود. همچنین اگر مقالهیی برگرفته از پایان‌نامه یا طرحی تحقیقاتی باشد، یادآوری آن در ابتدای مقاله الزامی است.
16. در مقالات برآمده از همکاری گروهی، لازم است «نویسنده مسئول مکاتبات» بصراحت مشخص گردد. اعلام تمامی راههای تماس و دسترسی به نویسنده مسئول، اعم از تلفن ثابت، تلفن همراه، نشانی پستی و پست الکترونیک ضروری است.
17. نویسنده مسئول موظف به اعمال نظر تمامی نویسندگان در مقاله است. همچنین باید از ذکر دقیق نام، رتبه علمی و اطلاعات تماس تمام نویسندگان همکار اطمینان حاصل کند و تأییدیه مکتوب آنها را دریافت و به دفتر مجله ارائه نماید. اگر در هر یک از مراحل داوری و انتشار، روشن گردد که تخلف یا تقلبی در اینباره رخ داده، مقاله از دستور کار خارج خواهد شد و نویسنده مسئول مکاتبات شخصاً متعهد به جبران خسارت مادی و معنوی بنیاد حکمت اسلامی صدرا خواهد بود.
18. ذکر نام افراد در قالب تعبیرهایی همچون «نویسنده افتخاری» و «زیر نظر» مجاز نیست.
19. پیگیری نظر مجله درباره مقالات بر عهده نویسنده مسئول است.
20. ارسال مقاله بمنزله آن است که نویسندگان رضایت تمامی پشتیبانهای مالی یا معنوی مقاله را جلب کرده و آنها را معرفی نمودهاند.
21. نویسنده/گان موظفند در صورت مشاهده هر گونه خطا و بیدقتی در مقاله خود، حداکثر یک ماه پس از انتشار، به دفتر مجله اطلاع دهند تا نسبت به اصلاح آن اقدام گردد.
22. نویسنده/گان باید نمونههای ارسالی مقاله و اطلاعات خام مورد استفاده در تهیه مقاله را تا یک سال پس از چاپ آن در مجله، نزد خود نگهداری نمایند تا در صورت نیاز پاسخگوی انتقادات و سؤالات احتمالی خوانندگان باشند.
23. نویسنده/گان موظف به رعایت تمامی اصول اخلاقی و موازین پژوهشی و نشر آثار هستند. اگر در هر يك از مراحل داوری، ویرایش، چاپ و حتی پس از انتشار مقاله، وقوع يكي از موارد ذیل محرز گردد، تخلف محسوب شده و بنیاد حکمت اسلامی صدرا حق برخورد قانونی دارد:
سرقت علمی: استفاده عمدی یا غیر عمدی، دانسته یا بی‌ملاحظه از افکار و اندیشه‌ها، جملات و عبارات، ادعاها یا استنادات دیگران بدون ذکر نام، منبع و استناد مناسب به اثر، صاحب اثر، سخنران یا هر ذیحق دیگر.
اجاره علمی: بکارگیری فرد دیگری برای انجام پژوهش و تألیف مقاله.
جعل دادهها: گزارش مطالب غیر واقعی و ارائه دادهها یا نتیجههای ساختگی بعنوان یافتههای شخصی.
تحریف دادهها: دستکاری در مواد، ابزار و فرایند پژوهشی یا تغییر و حذف دادهها بنحوی که سبب غیر واقعی شدن نتایج پژوهش گردد.
انتساب غیر واقعی: اعلام دروغین یا قبل از رسمیت یافتن همکاری نویسنده/گان با مؤسسه، مرکز یا گروه آموزشی و پژوهشی بعنوان محل فعالیت یا حامی نویسنده/گان.
ج) وظایف داوران
داوران در بررسی مقالات، باید نکات ذیل را مد نظر داشته باشند:
24. اطلاعرسانی به دفتر نشریه بمحض دریافت مقاله برای داوری، درباره پذیرش یا عدم پذیرش داوری؛ در صورت مرتبط نبودن موضوع مقاله با تخصص آنها، ذینفع بودنشان به هر نحو در انتشار آن مقاله یا روابط شخصی با نویسنده/گان.
25. بررسی دقیق کیفی، محتوایی و علمی مقالات و اعلام نقاط قوت و ضعف مقاله بصورتی سازنده و صریح.
26. داوری مقالات باید بر اساس مستندات علمی و استدلال کافی انجام شود و از هرگونه اعمال نظر سلیقه‌یی، شخصی، صنفی، نژادی، مذهبی و... خودداری گردد.
27. داور موظف به مطالعه دقیق تمام مقاله است و نباید تنها بر اساس مطالعه بخشی از مقاله درباره پذیرش یا رد آن تصمیم بگیرد.
28. حصول اطمینان از ارجاعدهی دقیق و کامل درباره تمامی مطالب و نقل قولهایی که از آثار دیگران آورده شده و درج کامل و دقیق اطلاعات کتابشناسی منابع مقاله، و ذکر نواقص در فرم داوری.
29. تلاش برای جلوگیری از هرگونه مصداق غیر اخلاقی و غیر حرفه‌یی در تنظیم مقاله، بویژه موارد مذکور در بند 23 این منشور، و اعلام مستند تخلفات به دفتر مجله.
30. وقت‌شناسی، مسئوليتپذيری و پاسخگویی در روند داوری ضروری است.
31. داور حق ندارد خود بر اساس سلیقه شخصی، مقاله را اصلاح یا بازنویسی نماید.
32. داور مکلف به امانتداری و حفظ اطلاعات و جزئیات، دادهها، مفاهیم جدید و یافتههای پژوهشی مقالات است و حق ندارد قبل از انتشار آنها را برای کسی بازگو کند یا از آنها بنفع خود یا علیه دیگران استفاده نماید. پس از انتشار مقاله نیز داور حق انتشار جزئیاتی فراتر از آنچه در مجله چاپ شده را ندارد.
33. در فرایند داوری باید بدقت و کاملاً از خلط مقام داوری و مقام نقد پرهیز گردد.
34. داور نباید ارزیابی مقاله را به فرد دیگری بسپارد. در صورت استفاده جزئی از همکاری فردی دیگر، باید مراتب به دفتر مجله اطلاع داده شود و اطلاعات فرد همکار بطور جزئی و دقیق در دفتر مجله ثبت گردد.
35. داور اجازه تماس مستقیم با نویسنده/گان مقالات در دست داوری را ندارد. هرگونه تماس با نویسندگان مقالات فقط از طریق دفتر مجله انجام خواهد گرفت.
د) وظایف سردبير و اعضاي هيئت تحريريه
36. سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله از میان صاحبنظران و متخصصان پیشکسوت و خوشنام آن حوزه انتخاب میشوند و باید دارای روحیه مسئوليتپذيری، پاسخگویی، حقيقتجویی، انصاف و بيطرفی، پايبندی به اخلاق حرفه‌یی و رعايت حقوق ديگران باشند.
37. سردبیر و اعضای هیئت تحریریه باید برای حفظ و ارتقای کیفیت نشریه و معرفی آن در مجامع علمی داخلی و خارجی تمام تلاش خود را بکار گیرند.
38. اختیار و مسئولیت انتخاب داوران و قبول یا رد مقالات (مستند به نظر داوری) بر عهده سردبیر و اعضای هیئت تحریریه است و نباید در انجام این مهم اعمال سلیقه شخصی نمایند.
39. سردبیر باید در انتخاب داوران شايسته با توجه به زمینه تخصصی و تجربة علمي و كاري آنها دقت کافی بعمل آورد و بر صحت انجام وظایف داوری نظارت دقیق و کامل داشته باشد و از داوریهای مغرضانه، بياساس یا تحقيرآميز جلوگیری کند.
40. سردبیر و اعضای هیئت تحریریه موظف به تصمیم‌گیری درباره پذیرش یا رد مقاله و اعلام نتیجه به نویسنده/گان در اسرع وقت ممکن هستند.
41. سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مکلف به امانتداری و حفظ محرمانه اطلاعات و یافتههای مقالات هستند و اجازه ندارند از محتوای مقالات قبل از انتشار یا بیش از آنچه در مجله منتشر میشود، بنفع خود یا له/علیه دیگران استفاده نمایند.
42. سردبیر و اعضای هیئت تحریریه باید از تداخل منافع و برقراری هر گونه ارتباط شخصي، تجاري، دانشگاهي و مالي كه بالقوه بر پذیرش مقالات تأثيرگذار باشد، جلوگيري نمایند.
43. سردبیر و اعضای هیئت تحریریه نباید در چاپ آثار خود مدعی سهمخواهی شوند.
44. سردبیر مجله موظف است آثار متهم به عدول از موازین پژوهشی و نشر را با دقت و جديت بررسی نموده و اقدام شایسته را بعمل آورد. سردبیر موظف است آثار متخلفان را در هر مرحله‌یی که باشد از فرایند نشر خارج کند و در صورت احراز تخلف پس از انتشار مقاله، مراتب را بنحو شفاف، صریح و در اسرع وقت به اطلاع خوانندگان، مراجع نمایه‌سازی و دیگر ذینفعان برساند.
45. سردبیر موظف به نظارت بر تمامی فرایند ویراستاری و چاپ مقالات است. چنانچه در انتشار مقالهیی از سوی دست‌اندرکاران مجله خطا یا بیدقتی رخ دهد، سردبیر موظف است در اسرع وقت نسبت به انتشار اصلاحیه و اطلاعرسانی شفاف اقدام مقتضی را بعمل آورد.
46. سردبیر و اعضای هیئت تحریریه مجله باید بطور مستمر دیدگاههای نویسندگان، خوانندگان و داوران مجله را در مورد بهبود سیاستهای انتشاراتی و کیفیت شکلی و محتوایی مجله جویا شوند و نسبت به بروزرسانی شاخصه‌ها اقدام نمایند.
هـ) وظایف و تعهدات مدیران اجرایی، کارشناسان، ویراستاران و...
47. مدیران اجرایی موظفند با همکاری سردبیر و اعضای هیئت تحریریه یک بانک اطلاعاتی جامع از داوران و نویسندگان تهیه و بروزرسانی نمایند.
48. مدیران اجرایی موظفند نسبت به ثبت و آرشيو اسناد داوري مقالات بعنوان اسناد علمي، و محرمانه نگاه داشتن اسامی داوران هر مقاله اقدام لازم را انجام دهند.
49. هیچیک از دست‌اندرکاران مجلات، اعم از مدیران، کارشناسان، ویراستاران، مترجمان و دیگر عوامل اجرایی اجازه مداخله بیش از آنچه به آنها واگذارشده در فرایند داوری و انتشار مقالات را ندارند. تمامی آنها مکلف به امانتداری و حفظ محرمانه اسناد اداری و جزئیات مقالات هستند و اجازه بهره‌برداری شخصی از اطلاعات منتشر نشده در مجله را ندارند.
50. تمامی دست‌اندرکاران مجلات، بویژه مدیران اجرایی و ویراستاران مکلفند حداکثر تلاش خود را برای جلوگیری از تخلف از موازین پژوهشی و نشر و همچنین ارتقای کیفیت مجله بعمل آورند.
تنفیذ و تأیید حضرت آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای، رئیس بنیاد حکمت اسلامی صدرا:
«و بفرجام و ضمن دعای خیر برای همه کسانی که مخاطب این منشور اخلاقی هستند، تأکید میشود که در همه موارد خدای علیم حکیم را ناظر بدانند و خدمات خود را برای رضا و پاداش او به انجام برسانند. والسلام علیکم و رحمه الله».