تأثیر برنامه درسی فلسفه برای کودکان، بر پرورش تفکر انتقادی در استفاده از فضای مجازی
محورهای موضوعی :
1 - دانشگاه الزهرا
کلید واژه: برنامه درسی فلسفه و کودک تفکر انتقادی فضای مجازی ,
چکیده مقاله :
آموزش و پرورش یکی از مهمترین فعالیتهای بشر در تمامی جوامع میباشد. گسترش روزافزون ساختارهای اجتماعی و نیاز به تربیت و آماده‌سازی افراد برای زندگی در حال رشد از یکسو و تعدد دیدگاهها ـ در خصوص نقشی که آدمیان در قرن جدید ایفا خواهند کرد‌ـ از سوی دیگر، بیش از پیش دست‌اندرکاران نظامهای آموزشی را متوجه هدایت و سازماندهی فرایندهای آموزشی نموده است. آموزش و پرورش جدید در تلاش است تا تفکر انتقادی و روشهای صحیح استدلال و تفکر را محور برنامه درسی قرار دهد. تغییر و تحولات سریع جوامع، رشد روزافزون اطلاعات، ورود فضای مجازی به زندگی افراد و نیاز به نحوة برخورد صحیح با این تحولات، مستلزم درست اندیشیدن و پرورش قوه تخیل و قضاوت است تا فرد توانایی سازگاری و هماهنگی با این تحولات را بیابد. در این راستا در سه دهة پیش، برنامه درسی فلسفه و کودک در جهت اصلاح و تقویت نیروی فکر و اندیشه طراحی شد. این برنامه یکی از جدیدترین راهها با هدف تقویت و بهبود توانایی استدلال، داوری و قدرت تشخیص دانش‌آموزان میباشد. همچنين این برنامه دارای هدفهای شناختی و اجتماعی است و هدف اصلی آن آموختن چگونه اندیشیدن به کودکان میباشد. بدین‌منظور در تحقیق حاضر از روش مطالعه کیفی جهت گردآوری مطالب استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در برنامه درسی فلسفه و کودک توجه گسترده‌يی به ابعاد مختلف ذهن فلسفی شده است. ولی با توجه به تغییرات ایجاد شده در حوزة فناوریهای اینترنتی و شبکه‌های مجازی و تحیر کودکان در مواجهه با این تغییرات باید کودکان هوشمند را با برنامه‌های درسی به نقد اطلاعاتی که روزانه از این طریق به ذهن آنها وارد میشود، هدایت کرد و مهمتر اینکه موضوع تهدیدات فضای مجازی برای گروه کودکان، عامل مهمی است تا دست‌اندرکاران حوزه آموزش و پرورش به این مهم بیشتر توجه کنند.
Education is considered to be one of the most important activities of human being in all communities. The increasing spread of social structure and the demand for training and preparing the people for a life in progress on the one hand, and the existence of different approaches concerning the role of man in the present age on the other hand, more than ever, have prompted the upholders of teaching systems to undertake the guidance and organization of teaching process. Modern education seeks to focus on promoting critical and proper methods of reasoning and thought in curriculum. Rapid changes of societies, increasing growth of information, intrusion of cyberspace into human life and necessity of proper confrontation with these changes prompt us to think properly and develop our imaginal faculty and judgment in order to come to term with these changes. In this regard, three decades ago, a program of teaching philosophy for children was worked out in order to modify and strengthen their intellectual power. This program is considered to be one of the latest methods for strengthening the reasoning, judging and detecting power of children as well. Moreover, this program possesses certain cognitive and social objectives and its main objective is to teach thinking method for children. To meet this end, a kind of qualitative method of study has been adopted in collecting data in this work. The conclusions of this study indicate that in this program a great attention has been made to various dimensions of philosophical mind. But keeping in view the changes in the field of internet technologies and cyberspaces and the confrontation of children with these developments, they should be guided through this program toward criticizing the information that come to their mind. More important, threat of cyberspace against children is an important factor for drawing the attention of the educationists to this crucial issue.
برك، لورا اي، روانشناسی رشد (از لقاح تا کودکی)، ترجمه یحیـی سـید محمـدي، تهران، ارسباران، 1385.
بل، دیوید، درآمدی بر فرهنگ‌های سایبر، ترجمه مسعود کوثری و حسین حسنی، تهران، انتشارات جامعه‌شناسان، 1389.
پریرخ، مهری؛ پریرخ، زهره؛ مجدی، زهرا، «ردپای مفاهیم فلسفی در داستان‌های کودکان: پژوهشی پیرامون‌شناسایی مؤلفه‌های مرتبط با آموزش تفکر فلسفی»، مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 1(4)، 1388.
پولادي، کمال، بنیادهاي ادبیـات کـودك، تهـران، کـانون پـرورش فکـري کودکـان و نوجوانان، 1384.
پیری سارامانلو، محمد، «نقش و جایگاه اینترنت در زندگی دانش‌آموزان؛ فرصت‌ها و تنگناها»، ماهنامه پژوهش ملل، دوره اول، ش8، مرداد 1395.
حجازي، بنفشه، ادبیات کودکان و نوجوانان: ویژگیها و جنبه‌ها، تهران، روشنگران، 1380.
دياني، محمد حسين؛ معروف‌زاده، عبدالحميد، مباني مرجع: فنون و روشهاي پرسش کاوي و پاسخ‌يابي از منابع کتابخانه، مشهد، آستان قدس رضوي، 1370.
رستمی، منیره، «بررسی میزان مهارتهای اجتماعی دانش‌آموزان براساس جو سازمانی مدارس»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه تبریز، 1388.
سیف، علی‌اکبر، روانشناسی پرورشی نوین، روانشناسی یادگیری و آموزش، تهران، انتشارات آگاه، 1391.
شعبانی، حسن، روش تدریس پیشرفته (آموزش مهارت‌ها و راهبردهای تفکر)، سمت، 1392.
شعبانی، حسن، مهارتهای آموزشی و پرورشی: روشها و فنون تدریس، تهران، انتشارات سمت، 1383.
عباسی، پروین، «بررسی مهارتهای موثر بر پرورش تفکر انتقادی در برنامه درسی جامعه‌شناسی در دوره متوسطه در سال تحصیلی 80-1379» رساله دکتری، دانشگاه تربیت معلم، تهران، 1380.
قیاسی، میترا، «تفکر انتقادی»، کودک و رسانه، دوره جدید، س1، ش1و 2، پاییز و زمستان، 1390.
مارزینو، رابرت جی و دیگران(رنکین، سوحیور، برنت، سوهور و جونز)، «ابعاد تفکر در برنامه‌ریزی درسی و تدریس»، ترجمه قدسی احقر، تهران، انتشارات یسطرون، 1383.
مایزر، چت، آموزش تفکر انتقادی، ترجمه خدایار ابیلی، تهران، سمت، 1386.
مظلوم خراسانی، محمد؛ اکبری فریمانی، محمد، «بررسی تفکر انتقادی معلمان آموزش و پرورش شهر فریمان و عوامل مؤثر بر آن»، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، بهار و تابستان 1388.
منصور، محمود، روانشناسی ژنتیک: تحول روانی از تولد تا پیري، 1386.
ناجی، سعید، «آموزش تفکر به کودکان راهی برای دستیابی به صلح جهانی»، تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س1، ش2، 1389.
ناجی، سعید، «بررسی نتایج برنامه فلسفه برای کودکان بر روی مهارتهای استدلال و عملکرد رفتاری کودکان»، فصلنامه مطالعات برنامه درسی، س2، ش 7، 1389.
ناجی، سعید؛ خطیبی‌مقدم، سمیه(1388)، «تأثیر روش حلقه‌ی کندوکاو فلسفی بر مهارتهای گفتگوی دانش‌آموزان ابتدائی»، دو فصلنامه تفکر و کودک، دوره 7، ش1، بهار و تابستان 1395.
هدایتی، مهرنوش، «بررسی تأثیر اجرای برنامه «فلسفه برای کودکان» به صورت اجتماع پژوهشی بر بهبود روابط میان فردی دانش آموزان مقطع ابتدایی شهر تهران از دیدگاه آموزگاران»، فصلنامه اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، س4، ش3، تابستان 1388.
Arp, L., “In Search of a Definition of Critical Thinking”, in C. Oberman and D. Kimmage (eds.), Russian- American Seminar on Critical Thinking and the Library Moscow, June1-5, Illinois, the Board of Trustees of the University of Illinois, 1992.
Dreyfus, H., “Anonymity versus Commitment: The Dangers of Education on the Internet”, Educational Philosophy and Theory, vol. 34, No 4, 2002.
Ennis, R. H., Critical Thinking, Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall, 1996.
Ennis, R. H., “Goals for a Critical Thinking Curriculum and its Assessment”, net retrieved October 27, 2006.
Feloridi, L., “The Information Society and it’s Philosophy: Introduction the Special Issue on the Philosophy of Information, it’s Nature and Future Development”, 2009.
Kneedler, P. E., “Assessment of Critical Thinking Skills in History and Social Science”, California State Department of Education, 1985.
Richard Paul, Linda Elder, and Tead Bartell, “A Brief History of the Idea of Critical Thinking”, California Commission on Teacher Credentialing, 1997.
Woolfolk, A. E., Educational Psychology, 4 th ed., New Jersey, Englewood Cliffs, 1990.