نقش خانواده در تحول و شکلگیری هویت در کودکان
محورهای موضوعی : «تعلیم و تربیت» و «فلسفه و کودک»زهرا تقی‌زاده قوام 1 * , کبری احمدوند 2 , زهره احمدی 3
1 - دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، زنجان، ایران
2 - دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
3 - دانش آموختۀ کارشناسی ارشد برنامه¬ریزی آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر، اسلامشهر ایران
کلید واژه: خانواده, هویت, بحران, کودکان,
چکیده مقاله :
یکی از موضوعهای پایه يی دنیای مدرن، مسئلة هویت است که این نوشتار به بررسی آن در کودکان پرداخته است. کودکان یکی از تأثیرپذیرترین و آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه بحساب می آیند. خانواده نخستین بستری است که انسان در آن به جستجو و فهم خویشتن میپردازد و بخشی از هویت انتسابی خود را دریافته و بدنبال کسب هویتهای اکتسابی، با افراد خانواده ـ بعنوان نخستین تلاشهای لازم در فرایند هویت‌یابی ـ تعامل میکند و رشد می یابد. بر همين اساس، يكي از تأثیرگذارترین عوامل در فرایند هویت‌یابی فرد، خانواده است. این مقاله به بررسی تعدادی از مهمترین مسائل و چالشهای نهاد خانواده که تأثیر بسزایی بر فرایند هویت‌یابی کودکان دارند، میپردازد. در ادامه به بررسی ابعاد تأثیرگذار خانواده بر فرایند هویت‌یابی کودکان همچون سطوح متفاوت انسجام و انعطاف‌پذیری خانواده، اشتغال مادر خانواده، اشتغال کودکان و در واقع استثمار آنها در سنین پایین، سبک فرزندپروری خانواده و همچنین تغییرات کمّی در چارچوب خانواده ـ همچون فقدان یکی از والدین یا هر دو و تعداد کودکان ـ ميپردازيم كه رابطه‌يي معنادار با فرایند شکلگیری و تحول هویت در کودکان دارد و بخشی از عوامل متعدد و پیچیده‌يی که هویت‌یابی در کودکان را دچار تحول میکند، برای ما روشن میسازد.
One of the fundamental issues of modern world is the issue of identity and the present article try to deal with it in children. Children are the most vulnerable part of society. Family is the first stage in which man seeks to know himself and regain his identity in interplay with his family members. Accordingly, family is very important for regaining identity. The present article tries to study some of the important family problems then proceeds to study the impact of family on regaining the identity of children with reference to the various levels of coherence, flexibility of family, employment of mothers and children, on the whole their exploitation in lower ages, way of bringing up children in a family and quantitative changes in a family in the absence of one of the parents or both of them. All these play significant role in the formation and transformation of the identity of children.
قرآن كريم.
اکبرنژاد، محمد (1390) آموزش و پرورش ایتام (تأملی بر تألمی بزرگ)، تهران: ورای دانش.
انصاری، افشین؛ آقابابا قوشچی، علی؛ حسنی کریم¬آباد، اشکان (1395) «موانع شناسایی هویت در کودکان ابتدایی»، فصلنامه روانشناسی تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی، شمارة 56، ص166ـ153.
ایروانی، محمدرضا؛ یوسفی حمیدی، سلیمه (1388) «بررسی رابطه بین عملکرد خانواده و بحران هویت نوجوانان خمینی شهر»، فصلنامه جامعه شناسی، سال1، شمارة 4، ص 161ـ141.
باستانی، سوسن؛ گلزاری، محمود؛ روشنی، شهره (1390) «پیامدهای طلاق عاطفی و استراتژیهای مواجهه با آن»، فصلنامه خانواده‌پژوهی، شمارة 26، ص69-52.
پیروزفر، سهیلا؛ حسینی محمدآباد، سیدعلی‌اصغر (1395) «نقش خانواده در تکوین هویت فردی فرزندان با تأکید بر آموزه¬های دینی»، مجله پژوهشهای اجتماعی اسلامی، سال 22، شمارة 4، ص122ـ98.
چاوشیان، حسن؛ آزاد ارمکی، تقی (1381) «بدن بمثابه رسانه هویت»، مجله جامعه‌شناسی ایران، شمارة 16، ص75ـ57.
خباز، محمود؛ سعدی‌پور، اسماعیل؛ فرخی، نورعلی (1389) «آزمون مدل علی رابطه بین سبکهای فرزندپروری، سبکهای هویت و تعهد هویت در نوجوانان»، فصلنامه روانشناسی تربیتی، شمارة 16، ص 52ـ38.
ذاکری، مختار؛ شمشیری، بابک (1394) «بررسی مفهوم هویت در مجموعه داستانهای قصه¬های شیرین مغزدار و قصه بازی شادی»، مجله مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، سال 6، شمارة 3، ص116ـ97.
رزاقی، علی (1381) جوانان و هویت ایرانی، تبریز: احرار.
رئوف ملایری، مریم؛ بهشتی، سعید؛ اسکندری، حسین؛ عباس¬پور، عباس (1397) «نقش خانواده و مدرسه در شکلگیری هویت جنسیتی دختران»، فصلنامه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، سال6، شمارة 3، ص311-302.
زارع شاه¬آبادی، اکبر؛ صادقی، شیوا (1391) «خانواده و هویت ملی؛ بررسی موردی دانش‌آموزان شهر یزد»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال5، شمارة 2، ص87ـ65.
ساروخانی، باقر؛ گودرزی، ثریا (1388) «اثرات اشتغال زنان بر خانواد»، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال 2، شمارة 1، ص87ـ73.
سامانی، سیامک؛ خوش¬رو، علیرضا؛ رزمی، محمدرضا (1387) «تأثیر انسجام و انعطاف‌پذیری خانواده بر شکلگیری هویت»، مجله مطالعات جوانان، سال 3، شمارة 12، ص32-17.
ستير، ويرجينياد (1389) آدم‌سازي در روانشناسی خانواده، ترجمه بهروز بيوشك، تهران: رشد.
سیاح، مونس؛ حسینی مجرد، اکرم (1390) «بررسی بحران مادری در جهان غرب و تأثیرات آن بر جامعه ایرانی»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شمارة 53، ص245-211.
شرفی، محمدرضا (1380) جوان و نیروی چهارم زندگی، تهران: سروش.
شرفی، محمدرضا (1381) جوان و بحران هویت، تهران: سروش.
شیرزاد، جلال؛ کاظمی¬فر، امیرمحمد (1384) آسیب‌شناسی طلاق، ماهنامه دادرسی، سال 5، شمارة 53، ص97-81.
صفری شالی، رضا؛ عبدمولایی، آتیه (1395) «تأثیر عوامل اجتماعی شدن بر هویت نوجوانان (همسالان، مدرسه و رسانه)»، فصلنامه خانواده و پژوهش، شمارة 27، ص136-117.
عامری، فریده؛ عمویی، ناهید (1395) «نقش عملکرد خانواده در میزان تجربه بحران هویت و تمایز یافتگی نوجوانان»، فصلنامه خانواده و پژوهش، شمارة 30، ص91-77.
قاسم¬زاده، فاطمه (1382) «کودکان خیابانی در تهران»، مجله رفاه اجتماعی، سال 3، شمارة 7، ص76-62.
کرباسی، منیژه؛ وکیلیان، منوچهر (1389) مسایل نوجوانان و جوانان در ایران معاصر، تهران: دانشگاه پیام نور.
کریمی، عبدالعظیم (1380) «دین¬دهی و دین¬یابی»، مجموعـه مقالات همایش آسیب‌شناسی تربیت دینی در آموزش و پرورش، دفتر همکاری مشترک مساجد، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و جهاد دانشگاهی.
محمدی، مهدی؛ آزاده، فریدون؛ باب‌الحوائجی، فهیمه (1389) «نقش ادبیات در شکلگیری شخصیت کودکان و نوجوانان با تأکید بر گرایشهای دینی و اخلاقی»، مجله تربیت اسلامی، شمارة10، ص120-101.
محمدیان، حمیدرضا؛ شیخ روحانی، سعید (1382) «مفهوم و فرایند شکلگیری هویت، تأثیر عوامل اجتماعی و اصلاح و درمان مسائل هویت»، مجله دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی، سال 3، شمارة 4، ص226-199.
مرعشیان، فاطمه سادات؛ صفرزاده، سحر (1396) «رابطة التزام عملی به اعتقادات اسلامی و جو عاطفی خانواده با بحران هویت در دانشجویان دختر»، فصلنامه زن و فرهنگ، شمارة81، ص94-81.
ناظمیان، صدیقه (1398) «نقش همسالان در هویت و فرایند هویت‌یابی کودکان دبستانی از دیدگاه دانشجو معلمان»، فصلنامه پژوهش در آموزش علوم ابتدایی، شمارة1، ص38-32.
نجفی علمی، محمود (1389) «فناوری اطلاعات، نوجوانان و بحران هویت»، مجله ره‌آور نور، سال 4، شمارة 32، ص23-12.
Berzonsky, D. (2005). Ego Identity: a personal standpoint in a postmodern world. Identity: an International Journal of theory and Reseach. 5(2). pp.125-136.
Kroger, J. (2013). Identity in adolescence, the balance between self and other. New York: Routledge.
Lingeren, S. (2003). God is: children’s Bibles and Bible storybooks’ presentation of religious values. Koers. 76(1): pp.119-135.
Newman, P. and Newman, B. (1997). Childhood and adolescence. California: Brooks, Cole Publishing Company.
Olson, J. (1999). Identity in adolescence, the balance between self and other. New York: Routledge.
Strikers, S. and Burke, P. (2000). The past, present and future of social identity theory. Social pychology quarterly. 63(4). pp.284-297.
Vaishali, B. and Suchita, K. (2013). Study identity crisis of adolescents and the impact of the home Environment on them. International journal of current research. 5(2). pp.236-239.