نقش تربیت دینی در پیشگیری از آسیبهای فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی
محورهای موضوعی : کودک و رسانه، فضای مجازی
مسلم شجاعی
1
(استادیار دانشگاه فرهنگیان، پردیس امام جعفر صادق(ع) بهبهان، ایران)
کلید واژه: تربیت دینی, سبک زندگی, تکنولوژی, آسیبها, شبکه¬های مجازی,
چکیده مقاله :
این مقاله میکوشد نقش تربیت در پیشگیری از آسیبهای اجتماعی را بتصویر بکشد و راهکارهای تربیتی مناسبی در اینباره ارائه دهد. یکی از عوامل بسیار مهم و دگرگون‌کنندۀ ارزشها، باورها و نگرشها، شبکه های اجتماعی هستند چرا که ميتوانند با برنامه ریزیهای دقیق و کنترل شده، اندیشة مردم جامعه را شکل داده و به رفتار آنان صورت دلخواه بدهند. هدف اين نوشتار، بررسی تأثیر تربیت دینی بر پیشگیری از آسیبهای شبکه های اجتماعی و همچنین تبیین ماهیت و ویژگیهای تکنولوژی است. روش پژوهش اسنادی ـ تحلیلی و از لحاظ هدف، کاربردی است. نتيجة تحقیق نشان میدهد که کارکرد وسیع و پردامنه شبکه های مجازی و اجتماعی در زمینه-های مختلف، قادر است جوامع بشری را بشدت تحت‌تأثیر قرار داده و از هنجارها دور کند. بنابرین برای پیشگیری از عواقب منفی شبکه های اجتماعی در ایجاد ناهنجاریها، باید مبانی تربیت و سبک زندگی دینی را جایگزین مبانی فکری تکنولوژی غرب نمود. تربیت دینی و دینداری با تأکید بر جهانبینی توحیدی در زندگی فردی و اجتماعی، مهمترین عنصر در پیشگیری، مقابله و برخورد با انحرافها و آسیبهای شبکه های اجتماعی است. تربیت دینی یک سبک زندگی و بایدها و نبایدهایی را پیش روی انسان قرار میدهد که بازدارنده‌یی مؤثر در مواجهه با شبکه های اجتماعی است. اين مقاله در ادامه، پیشنهادهایی تربیتی برای مواجهه با آسیبهای اجتماعی در مراکز آموزشی ارائه میدهد. آنچه مسلم است اینست که جوامعی که به نظام تعلیم و تربیت بعنوان عامل بازدارندگی و کاهش آسیبهای اجتماعی توجه دارند، موفقیت مطلوبتری کسب كرده‌اند.
The present article is an attempt to depict the role of religious training in preventing the social damages and offer some appropriate solutions for them. Social networks constitute the main factors of values, beliefs, and outlooks, for they can change the views and conducts of people as they wish. The aim of this article is to study the impact of religious training in preventing the social damages and also explain the nature and characteristics of technology. The method of this work is based on analytic-documental studies and is an applied study. It is concluded that the function of social networks and cyberspaces are so strong that they can bring human societies under their influences and draw them away from their vales. Thus in order to protect them from the negative consequences of social networks we should replace the intellectual foundations of western technology by some religious foundations for a life style. A religious training with a monotheistic view in individual and social life considered to be the most important element in preventing the side-effects of social networks. Religious training can put forward certain lifestyles that could protect man from lapsing into such problems. The present article is an attempt to offer some suggestions for confronting with the side-effects of educational centers. Obviously, those societies that approach educational system for controlling and warding off social problem turn out to be successful.
قرآن کریم.
دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله العظمی خامنه‌ای؛ تاریخ انتشار: 24/7/1391.
برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۹۱) پرتال وزارت آموزش و پرورش.
پایگاه اطلاع¬رسانی حوزه ـ با تغییرات؛ تاریخ انتشار: 7/6/1397.
احمدی، حبیب؛ منصوری، فردین؛ شاه‌چراغ، سیدعلی (۱۳۹۵) «بررسی ابعاد آسیب‌زای استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی در میان جوانان شهر کرمانشاه»، دوفصلنامه مشارکت و توسعه اجتماعی، دورة 1، شمارة 2.
احمدی، محمدسعید (1394) «رابطه باورهاي دینی و سبک زندگی با کیفیت زندگی دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه دوم شهر زنجان»، زن و مطالعات خانواده، سال 8، شمارة 3.
امانی کلاریجانی، امرالله (۱۳۹۶) «فضای مجازی و واکاوی سیاستهای پیشگیرانه در کنترل آسیبهای اجتماعی نوپدید»، رهیافت پیشگیری، پیش‌شمارة 1.
پورشافعی، هادی؛ آرین، ناهید (1388) «پست مدرنیسم و دلالتهای آن در تربیت دینی»، اسلام و پژوهشهای تربیتی، سال 1، شمارة 2.
پورطهماسبی، سیاوش؛ پورطهماسبی، سعید (1391) «رویکرد اسلامی در بهره¬گیری از رسانه‌های پست‌مدرن در تربیت دینی»، پژوهشنامه تربیت تبلیغی، سال 1، پیش‌شماره 2.
تقوي، علي؛ قاسم‌نژاد، زهرا؛ انصاري‌پور، جميله (1394) «نقد توليد علم و تکنولوژي مدرن و پسامدرن با نگاهي به آموزه‌هاي مکتب اهل بيت(ع)»، همايش اهل البيت عليهم السلام و توليد علم، دانشگاه شيراز.
تقیان ورزنه، رضا (1387) «چالش آيات تكوين و آيات تشريع در عصر مدرنيته از ديدگاه شهيد مطهري»، پيك نور، سال 6، شمارة 4.
جزینی، علیرضا؛ عباسی کسانی، علی؛ پناهی، محسن (1398) «تأثیر سبک زندگی اسلامی در پیشگیری از جرم و آسیبهای اجتماعی (با تأکید بر نقش نماز)»، فصلنامه مطالعات اسلامی آسيبهای اجتماعی، دانشگاه شاهد، دورة 2، شمارة 1.
جوکار، محبوبه (1392) «مدرنیته، تغییر سبک زندگی و کاهش جمعیت در ایران»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، سال 2، شمارة 2.
حسین‌زاده، امیدعلی؛ مشرفی، هاشم (1389) «تحلیل عاملی عوامل آسیب‌زاي تربیت دینی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی (مطالعة موردي دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر)»، زن و مطالعات خانواده، شمارة 7.
خجیر، یوسف (۱۳۹۶) «آسیب‌شناسی استفاده از شبکه‌های اجتماعی و نرم‌افزارهای تلفن همراه در خانواده ایرانی (با تأکید بر نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید)»، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، دورة 20، شمارة ۷.
خسروپور، عبدالحسین (1386) «اسلام و مدرنیته»، فصلنامه کلام اسلامی، سال 22، شمارة 8.
زندوانیان، احمد؛ حیدری، مریم؛ باقری، ریحانه؛ عطارزاده، فاطمه (۱۳۹۲) «آسیبهای فضای مجازی بین دانش آموزان دختر»، مطالعات فرهنگ، سال 14، شمارة 23.
سلحشوری، احمد؛ خنکدار طالسی، معصومه (1392) «چالشها و افقهای نظریه پیچیدگی برای تربیت دینی»، راهبرد فرهنگ، شمارة 24.
سهرابی‌فر، وحید؛ طالبی دارابی، باقر (1395) «پیامدهای مدرنیته برای معنویت‌گرایی: بررسی انتقادی دیدگاه چارلز تیلور»، مطالعات جامعه‌شناختی، دورة 23، شمارة 1.
شرفی، محمود؛ شرفی، زینت (1392) «تحلیل و مقایسه نیازهای تربیت دینی دانش‌آموزان دوره متوسطه در ابعاد شناختی، عاطفی و عملکردی»، فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، سال 4، شمارة 4.
شریف‌زاده، حکیمه‌السادات؛ تسلیمیان، ناصر؛ جوادی بورا، محمدعلی (1395) «جایگاه زیبایی¬شناسی در تعالی دینی»، دوفصلنامه فلسفه تربیت، سال 1، شمارة 1.
شریف‌زاده، رحمان (1395) «تکولوژی، عاملیت و تصمیم»، راهبرد فرهنگ، شمارة 34.
شريفي، صالحه؛ شفايي، امان‌الله (1397) «نقش آستان مقدس احمدبن موسي الكاظم شاه چراغ (ع) در ارتقاي سبك زندگي ديني مردم»، رهیافت فرهنگ دینی، سال 1، شمارة 1.
شفیعی سروستانی، اسماعیل (1372) تهاجم فرهنگی و نقش تاریخی روشنفکران، تهران: کیهان.
صادقی، علی؛ عامری، زینب (۱۳۹۵) «شبکه‌های اجتماعی مجازی و آسیبهای اجتماعی؛ مطالعه موردی: امنیت عمومی»، سال 2، شمارة 5.
صالحی‌زاده، محمداسماعیل؛ محمدی، روح‌الله (1393) «آسیب‌شناسی تربیت دینی جوانان در مسائل عبادی از دیدگاه آیات و روایات»، دوفصلنامه آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، سال 1، شمارة 1.
طاهرزاده، اصغر (۱۳۸۶) فرهنگ مدرنيته و توهّم، اصفهان: گروه فرهنگی المیزان.
عطوفی کاشانی، طاهره (1389) «سنت¬گرایان»، فرهنگ پژوهش، سال 2، شمارة 6.
الفت، سعیده؛ سالمی، آزاد (۱۳۹۱) «مفهوم سبک زندگی»، فصلنامه مطالعات سبک زندگی، شماره 1.
قربان‌نیا میرک محله، نرجس؛ خزایی، کامیان (1392) «واکاوی تأثیرات فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در هویت و سبک زندگی جوانان»، كنگره پيشگامان پيشرفت، دورة 4.
محمودی، سیروس (1397) «آسیب‌شناسی تربیت دینی دانش‌آموزان دورة متوسطه دوم از نظر دبیران معارف اسلامی و مشاوران مدارس»، رهیافت فرهنگ دینی، سال1، شمارة 3.
معمار، ثریا؛ عدلی‌پور، صمد؛ خاکسار، فائزه (1391) «شبکه‌های اجتماعی مجازی و بحران هویت (با تأکید بر بحران هویتی ایران)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال 1، شمارة 4.
موسایی‌پور، محبوبه (۱۳۹۵) «مبانی اخلاقی رفتار همسران مسلمان از منظر قرآن (با نگاهی به مباحث روان‌شناسی مرتبط)»، فصلنامۀ اخلاق، سال 6، شمارة ۲۲.
میراحمدی، منصور؛ خالدی‌پور، یزدان (1392) «نسبت سنت و تجدد در اندیشة سیاسی آیت‌الله مطهری»، علوم سیاسی، سال 16، شمارة 64.
میرباباپور، سیدمصطفی؛ ساجدی، ابوالفضل (1393) «دین و مدرنیته؛ بررسی رویکرد فروکاهشی به دین در نسبت با مدرنیته»، معرفت کلامی، سال 4، شمارة 1.
نظری توکلی، سعید (1391) «تأملی بر جایگاه وراثت در آموزه‌های دینی و تأثیر آن بر تربیت‌پذیری انسان»، فصلنامه اخلاق زیستی، سال 2، شمارة 6.
يزداني، عباس (1389) «رابطة بين دين و مدرنيته، تعارض يا سازگاري؟»، الهيات تطبيقی، سال 1، شمارة 3.