نقش تربیت دینی در پیشگیری از آسیبهای فضای مجازی و شبکههای اجتماعی
محورهای موضوعی : کودک و رسانه، فضای مجازی
مسلم شجاعی
1
(استادیار دانشگاه فرهنگیان، پردیس امام جعفر صادق(ع) بهبهان، ایران)
کلید واژه: تربیت دینی, سبک زندگی, تکنولوژی, آسیبها, شبکه¬های مجازی,
چکیده مقاله :
این مقاله میکوشد نقش تربیت در پیشگیری از آسیبهای اجتماعی را بتصویر بکشد و راهکارهای تربیتی مناسبی در اینباره ارائه دهد. یکی از عوامل بسیار مهم و دگرگون‌کنندۀ ارزشها، باورها و نگرشها، شبکه¬های اجتماعی هستند چرا که ميتوانند با برنامه¬ریزیهای دقیق و کنترل شده، اندیشة مردم جامعه را شکل¬ داده و به رفتار آنان صورت دلخواه بدهند. هدف اين نوشتار، بررسی تأثیر تربیت دینی بر پیشگیری از آسیبهای شبکه¬های اجتماعی و همچنین تبیین ماهیت و ویژگیهای تکنولوژی است. روش پژوهش اسنادی ـ تحلیلی و از لحاظ هدف، کاربردی است. نتيجة تحقیق نشان میدهد که کارکرد وسیع و پردامنه شبکه¬های مجازی و اجتماعی در زمینه-های مختلف، قادر است جوامع بشری را بشدت تحت‌تأثیر قرار داده و از هنجارها دور کند. بنابرین برای پیشگیری از عواقب منفی شبکه¬های اجتماعی در ایجاد ناهنجاریها، باید مبانی تربیت و سبک زندگی دینی را جایگزین مبانی فکری تکنولوژی غرب نمود. تربیت دینی و دینداری با تأکید بر جهانبینی توحیدی در زندگی فردی و اجتماعی، مهمترین عنصر در پیشگیری، مقابله و برخورد با انحرافها و آسیبهای شبکه¬های اجتماعی است. تربیت دینی یک سبک زندگی و بایدها و نبایدهایی را پیش روی انسان قرار میدهد که بازدارنده‌یی مؤثر در مواجهه با شبکه¬های اجتماعی است. اين مقاله در ادامه، پیشنهادهایی تربیتی برای مواجهه با آسیبهای اجتماعی در مراکز آموزشی ارائه میدهد. آنچه مسلم است اینست که جوامعی که به نظام تعلیم و تربیت بعنوان عامل بازدارندگی و کاهش آسیبهای اجتماعی توجه دارند، موفقیت مطلوبتری کسب كرده‌اند.
The present article is an attempt to depict the role of religious training in preventing the social damages and offer some appropriate solutions for them. Social networks constitute the main factors of values, beliefs, and outlooks, for they can change the views and conducts of people as they wish. The aim of this article is to study the impact of religious training in preventing the social damages and also explain the nature and characteristics of technology. The method of this work is based on analytic-documental studies and is an applied study. It is concluded that the function of social networks and cyberspaces are so strong that they can bring human societies under their influences and draw them away from their vales. Thus in order to protect them from the negative consequences of social networks we should replace the intellectual foundations of western technology by some religious foundations for a life style. A religious training with a monotheistic view in individual and social life considered to be the most important element in preventing the side-effects of social networks. Religious training can put forward certain lifestyles that could protect man from lapsing into such problems. The present article is an attempt to offer some suggestions for confronting with the side-effects of educational centers. Obviously, those societies that approach educational system for controlling and warding off social problem turn out to be successful.
قرآن کریم.
دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله العظمی خامنه‌ای؛ تاریخ انتشار: 24/7/1391.
برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۹۱) پرتال وزارت آموزش و پرورش.
پایگاه اطلاع¬رسانی حوزه ـ با تغییرات؛ تاریخ انتشار: 7/6/1397.
احمدی، حبیب؛ منصوری، فردین؛ شاه‌چراغ، سیدعلی (۱۳۹۵) «بررسی ابعاد آسیب‌زای استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی در میان جوانان شهر کرمانشاه»، دوفصلنامه مشارکت و توسعه اجتماعی، دورة 1، شمارة 2.
احمدی، محمدسعید (1394) «رابطه باورهاي دینی و سبک زندگی با کیفیت زندگی دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه دوم شهر زنجان»، زن و مطالعات خانواده، سال 8، شمارة 3.
امانی کلاریجانی، امرالله (۱۳۹۶) «فضای مجازی و واکاوی سیاستهای پیشگیرانه در کنترل آسیبهای اجتماعی نوپدید»، رهیافت پیشگیری، پیش‌شمارة 1.
پورشافعی، هادی؛ آرین، ناهید (1388) «پست مدرنیسم و دلالتهای آن در تربیت دینی»، اسلام و پژوهشهای تربیتی، سال 1، شمارة 2.
پورطهماسبی، سیاوش؛ پورطهماسبی، سعید (1391) «رویکرد اسلامی در بهره¬گیری از رسانه‌های پست‌مدرن در تربیت دینی»، پژوهشنامه تربیت تبلیغی، سال 1، پیش‌شماره 2.
تقوي، علي؛ قاسم‌نژاد، زهرا؛ انصاري‌پور، جميله (1394) «نقد توليد علم و تکنولوژي مدرن و پسامدرن با نگاهي به آموزه‌هاي مکتب اهل بيت(ع)»، همايش اهل البيت عليهم السلام و توليد علم، دانشگاه شيراز.
تقیان ورزنه، رضا (1387) «چالش آيات تكوين و آيات تشريع در عصر مدرنيته از ديدگاه شهيد مطهري»، پيك نور، سال 6، شمارة 4.
جزینی، علیرضا؛ عباسی کسانی، علی؛ پناهی، محسن (1398) «تأثیر سبک زندگی اسلامی در پیشگیری از جرم و آسیبهای اجتماعی (با تأکید بر نقش نماز)»، فصلنامه مطالعات اسلامی آسيبهای اجتماعی، دانشگاه شاهد، دورة 2، شمارة 1.
جوکار، محبوبه (1392) «مدرنیته، تغییر سبک زندگی و کاهش جمعیت در ایران»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، سال 2، شمارة 2.
حسین‌زاده، امیدعلی؛ مشرفی، هاشم (1389) «تحلیل عاملی عوامل آسیب‌زاي تربیت دینی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی (مطالعة موردي دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر)»، زن و مطالعات خانواده، شمارة 7.
خجیر، یوسف (۱۳۹۶) «آسیبشناسی استفاده از شبکههای اجتماعی و نرم‌افزارهای تلفن همراه در خانواده ایرانی (با تأکید بر نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید)»، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، دورة 20، شمارة ۷.
خسروپور، عبدالحسین (1386) «اسلام و مدرنیته»، فصلنامه کلام اسلامی، سال 22، شمارة 8.
زندوانیان، احمد؛ حیدری، مریم؛ باقری، ریحانه؛ عطارزاده، فاطمه (۱۳۹۲) «آسیبهای فضای مجازی بین دانش آموزان دختر»، مطالعات فرهنگ، سال 14، شمارة 23.
سلحشوری، احمد؛ خنکدار طالسی، معصومه (1392) «چالشها و افقهای نظریه پیچیدگی برای تربیت دینی»، راهبرد فرهنگ، شمارة 24.
سهرابی‌فر، وحید؛ طالبی دارابی، باقر (1395) «پیامدهای مدرنیته برای معنویت‌گرایی: بررسی انتقادی دیدگاه چارلز تیلور»، مطالعات جامعه‌شناختی، دورة 23، شمارة 1.
شرفی، محمود؛ شرفی، زینت (1392) «تحلیل و مقایسه نیازهای تربیت دینی دانش‌آموزان دوره متوسطه در ابعاد شناختی، عاطفی و عملکردی»، فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، سال 4، شمارة 4.
شریف‌زاده، حکیمه‌السادات؛ تسلیمیان، ناصر؛ جوادی بورا، محمدعلی (1395) «جایگاه زیبایی¬شناسی در تعالی دینی»، دوفصلنامه فلسفه تربیت، سال 1، شمارة 1.
شریف‌زاده، رحمان (1395) «تکولوژی، عاملیت و تصمیم»، راهبرد فرهنگ، شمارة 34.
شريفي، صالحه؛ شفايي، امان‌الله (1397) «نقش آستان مقدس احمدبن موسي الكاظم شاه چراغ (ع) در ارتقاي سبك زندگي ديني مردم»، رهیافت فرهنگ دینی، سال 1، شمارة 1.
شفیعی سروستانی، اسماعیل (1372) تهاجم فرهنگی و نقش تاریخی روشنفکران، تهران: کیهان.
صادقی، علی؛ عامری، زینب (۱۳۹۵) «شبکههای اجتماعی مجازی و آسیبهای اجتماعی؛ مطالعه موردی: امنیت عمومی»، سال 2، شمارة 5.
صالحی‌زاده، محمداسماعیل؛ محمدی، روح‌الله (1393) «آسیبشناسی تربیت دینی جوانان در مسائل عبادی از دیدگاه آیات و روایات»، دوفصلنامه آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، سال 1، شمارة 1.
طاهرزاده، اصغر (۱۳۸۶) فرهنگ مدرنيته و توهّم، اصفهان: گروه فرهنگی المیزان.
عطوفی کاشانی، طاهره (1389) «سنت¬گرایان»، فرهنگ پژوهش، سال 2، شمارة 6.
الفت، سعیده؛ سالمی، آزاد (۱۳۹۱) «مفهوم سبک زندگی»، فصلنامه مطالعات سبک زندگی، شماره 1.
قربان‌نیا میرک محله، نرجس؛ خزایی، کامیان (1392) «واکاوی تأثیرات فضای مجازی و شبکههای اجتماعی در هویت و سبک زندگی جوانان»، كنگره پيشگامان پيشرفت، دورة 4.
محمودی، سیروس (1397) «آسیبشناسی تربیت دینی دانش‌آموزان دورة متوسطه دوم از نظر دبیران معارف اسلامی و مشاوران مدارس»، رهیافت فرهنگ دینی، سال1، شمارة 3.
معمار، ثریا؛ عدلی‌پور، صمد؛ خاکسار، فائزه (1391) «شبکههای اجتماعی مجازی و بحران هویت (با تأکید بر بحران هویتی ایران)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال 1، شمارة 4.
موسایی‌پور، محبوبه (۱۳۹۵) «مبانی اخلاقی رفتار همسران مسلمان از منظر قرآن (با نگاهی به مباحث روان‌شناسی مرتبط)»، فصلنامۀ اخلاق، سال 6، شمارة ۲۲.
میراحمدی، منصور؛ خالدی‌پور، یزدان (1392) «نسبت سنت و تجدد در اندیشة سیاسی آیت‌الله مطهری»، علوم سیاسی، سال 16، شمارة 64.
میرباباپور، سیدمصطفی؛ ساجدی، ابوالفضل (1393) «دین و مدرنیته؛ بررسی رویکرد فروکاهشی به دین در نسبت با مدرنیته»، معرفت کلامی، سال 4، شمارة 1.
نظری توکلی، سعید (1391) «تأملی بر جایگاه وراثت در آموزه‌های دینی و تأثیر آن بر تربیت‌پذیری انسان»، فصلنامه اخلاق زیستی، سال 2، شمارة 6.
يزداني، عباس (1389) «رابطة بين دين و مدرنيته، تعارض يا سازگاري؟»، الهيات تطبيقی، سال 1، شمارة 3.
نقش تربیت دینی در پیشگیری از آسیبهای فضای مجازی و شبکههای اجتماعی
مسلم شجاعی*
چکیده
این1مقاله میکوشد نقش تربیت در پیشگیری از آسیبهای اجتماعی را بتصویر بکشد و راهکارهای تربیتی مناسبی در اینباره ارائه دهد. یکی از عوامل بسیار مهم و دگرگون‌کنندۀ ارزشها، باورها و نگرشها، شبکههای اجتماعی هستند چرا که ميتوانند با برنامهریزیهای دقیق و کنترل شده، اندیشة مردم جامعه را شکل داده و به رفتار آنان صورت دلخواه بدهند. هدف اين نوشتار، بررسی تأثیر تربیت دینی بر پیشگیری از آسیبهای شبکههای اجتماعی و همچنین تبیین ماهیت و ویژگیهای تکنولوژی است. روش پژوهش اسنادی ـ تحلیلی و از لحاظ هدف، کاربردی است. نتيجة تحقیق نشان میدهد که کارکرد وسیع و پردامنه شبکههای مجازی و اجتماعی در زمینههای مختلف، قادر است جوامع بشری را بشدت تحت‌تأثیر قرار داده و از هنجارها دور کند. بنابرین برای پیشگیری از عواقب منفی شبکههای اجتماعی در ایجاد ناهنجاریها، باید مبانی تربیت و سبک زندگی دینی را جایگزین مبانی فکری تکنولوژی غرب نمود. تربیت دینی و دینداری با تأکید بر جهانبینی توحیدی در زندگی فردی و اجتماعی، مهمترین عنصر در پیشگیری، مقابله و برخورد با انحرافها و آسیبهای شبکههای اجتماعی است. تربیت دینی یک سبک زندگی و بایدها و نبایدهایی را پیش روی انسان قرار میدهد که بازدارنده‌یی مؤثر در مواجهه با شبکههای اجتماعی است. اين مقاله در ادامه، پیشنهادهایی تربیتی برای مواجهه با آسیبهای اجتماعی در مراکز آموزشی ارائه میدهد. آنچه مسلم است اینست که جوامعی که به نظام تعلیم و تربیت بعنوان عامل بازدارندگی و کاهش آسیبهای اجتماعی توجه دارند، موفقیت مطلوبتری کسب كرده‌اند.
کليدواژگان: تربیت دینی، سبک زندگی، تکنولوژی، آسیبها، شبکههای مجازی.
مقدمه و بیان مسئله
ظهور فناوریهای نوین ارتباطی در عصر حاضر، بهمراه نوآوریهایی که در فضای مجازی بوجود آمده، موجب اختلال در روابط خانواده‌ها شده است. فضای مجازی، فضای محیط الکترونیکی یا محیط شبکهيی از رایانه‌هاست که با استفاده از جلوههای سمعی و بصری سعی دارد اشیاء و واقعیتهای سه بُعدی جهان واقعی را مشابه‌سازی کند که فاقد مادیت فیزیکی هستند. در حال حاضر، جامعة سنتی بسوی جامعة الکترونیک در حال حرکت است. امروزه گسترش تکنولوژی و فناوری اطلاعات و ارتباطات بگونهيی است که در هر کجای زندگی انسان، جلوههای حضور فناوری اطلاعات و ارتباطات بچشم میخورد. اینترنت و سرویسهای ارائه شده در قالب آن، در عین حال که ابزاري مفید برای کسب و تبادل اطلاعات هستند، میتوانند مخرب نیز باشند. شبکههای اجتماعی ابزار قدرتمندي هستند که هم میتوانند باعث فساد شوند و هم ابزار آموزش و تعلیم و رشد علمی، فرهنگی و اجتماعی نوجوانان را فراهم كنند. پدیدههایی همچون بازیگری و تغییر هویت، گسترش و تولید ناهنجاری اخلاقی، انزواطلبی واقعی، رفتار اجتماعی شبکهيی، تغییر سبک زندگی، تأثیر بر بنیان خانواده، ترویج بی‌دینی، نقص حریم خصوصی و... از پیامدهای منفي شبکههای اجتماعی بشمار ميروند. آموزه‌های دینی و تربیت اسلامی ماندگارترین سرمایة انسان است كه چنانچه دستخوش حوادث و رخدادهای تصنعی شود، خرمن هویت و استقلال او را تباه ميكند.
به مجموعه تعامل انسانها از طریق فناوریهای نوین فارغ از بعد زمان و مكان، فضای مجازی یا محیط سایبری گفته میشود (پایگاه اطلاعرسانی حوزه، 1397). در عصر کنونی، تکنولوژی، فضای مجازی و اینترنت در سطحی گسترده با فضای واقعی به رقابت برخاسته و با توجه به استقبال شدید نسل جوان در ورود به این دنیای مبهم و جذاب، اهمیت و میزان حضور نوع دیگری از زیستن که به «زندگی دوم» شهرت یافته، روز‌به‌روز گسترده‌تر میشود و همین گستردگی ابعاد مختلف فضای مجازی است که موجب شده در کنار تمامی کاربردها و ویژگیهای منحصر بفردش، شاهد بروز روزافزون چالشهای متعدد در جوامع بشری باشیم. فارغ از شكافهاي بوجود آمدة ناشي از فرايند رسانههاي نوين، شكاف نسلي برخاسته از تحولات ساختاري و جمعيتي جامعة ايران، باعث شده است انتقال ارزشها و آموزهها در قالب سنت، از نسلي به نسل ديگر با اختلال مواجه شود.
يکي از مهمترين ابعاد زندگي افراد که بیقین ميتوان گفت از مهمترین جنبههاي حيات بشري است، جنبة تربيتي آنهاست. با توجه به تغييرات بوجود آمده در سطوح ملي و بين‌المللي، شاخصه‌هاي تربيت ديني دچار چالش عميقي شده‌اند. در ميان مردم ايران، قشر نوجوان و جوان بيشترين تأثیر را از اين تحولات پذيرفته‌اند و بنحوي دچار چالشهاي تربيتي و گسيختگي در امر هويتيابي و تربيت ديني شده‌اند؛ بهمين دليل مسئلة تربيت ديني، يکي از مهمترين مسائل است (معمار و همکاران، 1391). با توجه به اهمیت مسئله، نگارنده در این پژوهش به بررسی ماهیت تکنولوژیک شبکههای اجتماعی بعنوان یکی از ابزارهای حاصل از مدرنیته و نیز تربیت دینی و سبک زندگی پرداخته و به این پرسش پاسخ میدهد كه سبک زندگی دینی چگونه در پیشگیری از آسیبهای شبکههای اجتماعی مؤثر واقع ميشود؟
تربیت دینی
واژة تربیت از ریشه «ر. ب. و» گرفته شده و بمعنای زیادی و فزونی است. تربیت را ميتوان در اصطلاح علوم تربیتی، فراهم آوردن زمینة لازم براي پرورش استعدادهاي درونی هر موجود و به فعلیت رساندن امکانات بالقوه آن در راستاي كمال او معنا كرد؛ بعبارت روشنتر، فراهم آوردن زمینة رشد و پرورش استعدادهاي درونی و قواي جسمانی و روانی انسان براي وصول به كمال مطلوب (نظری توکلی، 1391: 156). از سویی، تربیت دینی انسان بسیار مهم است چرا که او شگفتترین مخلوق خداوند و والاترین نشانة قدرت حق است. انسان مستعد اتصاف به همة صفات و کمالات الهی است و آفریده شده تا به مقام خلیفة اللهی برسد و این سیر جز با تربیت دینی میسر نمیشود. تربیت دینی، هرگونه فعالیت هدفمندی است که بمنظور ایجاد شناخت و باور به معارف دینی و تقویت آن، گرایش به ارزشها و هنجارهای دینی و التزام عملی به احکام و دستورهای دینی مطرح میشود و در مجموع زمینه‌ساز تکوین هویت دینی و رشد متعادل دینداری در متربی در همة جنبهها ميگردد (محمودی، 1397: 91). ناگفته نماند كه هدف نگارندگان از «تربیت دینی» در این پژوهش همان تربیت اسلامی است.
دین، دینداری و هویت دینی، در نظریه‌ها و پژوهشهای تجربی علوم اجتماعی همواره مورد توجه بوده است. بنظر میرسد که این یک امر پذیرفته شده و عمومی در میان دانشمندان علوم اجتماعی است که هویت دینی، نقش پُررنگی در زندگی مردم دارد. در بحث هویت دینی، برخورداری از دین و تعالیم مذهبی مشترک در یک جامعه مورد توجه قرار میگیرد. با توجه به شدت یافتن فرایندهای توسعه و نوسازی در جوامع کنونی، مذهب همچنان در تمام ابعاد خود، منبعی مهم برای هویت و معنابخشی جهان متجدد بحساب مي‌آيد. تربیت دینی بر اساس مفاهیم و معیارهای دینی بوده که باید بر اساس مؤلفههای دین اسلام باشد (سلحشوری و خنکدار طالسی، 1392: 121).
مفهوم تربیت دینی عبارتست از مجموعه اعمال عمدي و هدفدار، بمنظور آموزش گزاره‌هاي معتبر یک دین به افراد دیگر، بنحوي که آن افراد در دو حوزة عمل و نظر به آن آموزهها متعهد و پايبند شوند. تربیت دینی بمعناي بفعلیت رساندن کمالات معنوي بالقوه در متربی است. به بیان دیگر، تربیت دینی عبارتست از ایجاد تغییر تدریجی در متربی براي سیر از بودن به شدن یا انتقال از وضعیت بالقوه به بالفعل، بر اساس اهداف و ارزشهاي دینی، در هر یک از ابعاد یا ساحتهاي بدنی، شناختی، عاطفی و رفتاري (حسین‌زاده و مشرفی، 1389: 42) و فرایندی است که آدمی را برای نحوة خاصی از حیات مهیا میسازد. این نحوة زندگی، بر مبنای اصول، قواعد و راهبردهای از پیش تعیین‌شدهيی شکل میگیرد که از طریق دین، عقاید و شریعت به آدمی عرضه شده است.
هدف تربیت دینی آنست که افراد جامعه را در فهم دین یاری رساند تا آنها بتوانند آگاهانه دربارة آن بیندیشند. این کار زمانی ممکن است که اذهان و عواطف آدمی، درهای خود را به روی دین نبندند و تصور نشود که دین منسوخ و مطالعة آن فاقد ارزش است؛ بنابرین تنها راه سعادت انسان، بهرهمندی او از تعلیم و تربیت دینی است.
بطورکلی، تعریف تربیت دینی بمنظور آشنا ساختن افراد با جریان کسب معرفت ایمانی و عقاید دینی است و پذیرش سنتها و اعمال دینی، توجه به ملاحظات اخلاقی و رفتاری مورد تأیید دین و بعبارت دیگر، ایجاد یا پرورش ایمان در افراد را دربرمیگیرد (پورطهماسبی،1391: 158ـ157). منظور از تربیت دینی، تنها آموزش یک سلسله عقاید و باورها و بیان احکام و دستورهای دینی نیست، بلکه مفهومي گسترده دارد.
از آنجا که هر پدیده‌يی در طبیعت و عالم انسانی با آفتها و آسیبهایی روبروست که مانع رشد وکمال آن است، بدون شک تربیت دینی هم از آفت و آسیب در امان نیست. منظور از آسیب، عاملی است که سبب اختلال و آفت در پدیدهها میشود. گاه به اختلالات آسیب نيز گفته میشود. بهمين دليل هنگام بحث از آسیبشناسی تربیت دینی، گاه شناخت وضعیتهای ناهنجار حاصل از تربیت مدنظر است و گاه منظور عواملی است که اینگونه اختلالات و وضعیتهای نابسامان را پدید آورده‌اند (صالحی‌زاده و محمدی، 1393: 2و5).
در این راستا، دغدغة درونی و دلمشغولی اندیشمندان دینی آنست که نسل جدید جامعه را به برکت تربیت دینی، نسل مؤمن به ارزش و عامل به فضای اخلاقی و احکام الهی بار آورند. اگر افراد جامعه زندگی خود را بر مدار دین و خداباوری معنا کنند، سلامت و سعادت جامعه در همة ابعاد سیاسی اجتماعی و فرهنگ تضمین میشود (شرفی، 1392: 120). تربیت دینی است که میتواند سبک زندگی دینی را برای جامعة دینی به ارمغان آورد. بر این اساس در ادامه به مقولة مهم سبک زندگی میپردازیم.
سبک زندگی
سبك زندگي را ميتوان به مجموعهيي از رفتارها تعبير كرد كه فرد آنها را بكار ميگیرد تا نه تنها نيازهاي جاري او را برآورده كند، بلكه روايت خاصي را كه وي براي هويت شخصي خود برگزيده است، در برابر ديگران مجسم سازد. سبك زندگي را به زبان ساده ميتوان چنين تعريف كرد؛ در زندگي انسان اموري ـ اعم از ابعاد فردي و اجتماعي، مادي و معنوي، مجموعه باورها و ادراكات و مجموعهيي از گرايشها و ارزشها، تمايلات و ترجيحات و... ـ وجود دارند كه يك قالب كلي و روشي خاص از زندگي كردن را براي فرد مشخص ميكنند. مبناي مهم در سبك زندگي، جهانبيني و فلسفهيي است كه فرد براي خود تعريف كرده است.
با ظهور دين اسلام بعنوان دين كامل و نبوي، اصول اخلاقي و اجتماعي زندگي بسيار تحت‌الشعاع فرامين الهي قرار گرفت و در واقع زندگي متأثر از ويژگيهاي اسلام گرديد كه در آن آرامش و سلامت رواني تضمين شده است (جزینی و همکاران، 1398: 36)، چرا که تقویت عوامل مذهبی، باورها، عقاید افراد و هویت دینی افراد جامعه تأثیر بسزایی بر بهبود سلامت روانی، اجتماعی و جسمانی و در کل کیفیت زندگی دارد (احمدی، 1394: 9).
سبک زندگی یکی از پردامنه‌ترین مفاهیم حوزة علوم اجتماعی است که الگویی از اندیشهها، احساسات، شناختها و کنشهاست که در مجموع هویت اجتماعی و شخصیت فرد را میسازد و بمعنی نحوة ساماندهی زندگی برای تحقق نیازها و خواسته‌ها و بکارگیری مجموعهيي از رفتارهاست. سبک زندگی در چگونگي صرف زمان، پول، گذران اوقات فراغت، انتخاب اشیاء مصرفی، انتخاب علایق و ترجیحات و نظایر آن بروز و ظهور پيدا ميكند. مفهوم سبک زندگی به نسبت رویکردهایی که بدان پرداخته میشود، تعاریفي متفاوت دارد. سبکهای زندگی مجموعهيی از طرز تلقیها، ارزشها و شیوههای رفتار، حالتها و سلیقهها در هر چیزی، از موسیقی گرفته تا هنر و تلویزیون و دکوراسیون، فرش و غیره را دربرمیگیرد (قربان‌نیا و خزایی، 1392: 679). میتوان گفت سبک زندگی دربرگیرندة تمام موضوعات زیستی فرد و نشاندهندة نوع نگاه او به موضوعاتی همچون خانواده، ازدواج، مسکن، پوشش، الگوی مصرف، تغذیه، تفریحات، نحوة گذراندن اوقات فراغت، کسب و کار، رفتار حرفه‌يی در محل کار، دانشگاه و مدرسه و... است (موسایی‌پور، ۱۳۹۵: 12ـ11). بتعبیر بوردیو، سبک زندگی فعالیتهای نظاممندی است که از ذوق و سلیقۀ فرد ناشی میشود و بیشتر جنبۀ عمیق و خارجی دارد و در عین حال، بصورت نمادین، به فرد هویت میدهد و افراد گوناگون را از یکدیگر متمایز میکند (الفت و سالمی، ۱۳۹۱: 48).
همانطور که بیان شد، از جمله عواملی که سبب تأثیرگذاری بسیار بر سبک زندگی شده، شبکههای اجتماعی