بررسی اثربخشی و کارآیی داستانهای مثنوی(دفتر ششم) در «فلسفه و کودک»
محورهای موضوعی :زهرا ستارپناهی 1 * , زینب برخورداری 2
1 - دانشگاه تهران
2 - دانشگاه تهران
کلید واژه: اثربخشی فلسفه و کودک کارآیی مثنوی معنوي دفتر ششم ,
چکیده مقاله :
از داستان براي اهداف گوناگونی بهره گرفته میشود. امروزه بویژه در جهت افزایش قدرت تفکر و بحث و استدلال، داستان مورد توجه است. ابزار مورد استفاده در نظام آموزشی فلسفه و کودک «داستان» است. از سوی دیگر، فرهنگ اصیل و ریشهدار و کهن پارسی، همواره با ادبیات داستانی قرین بوده است. یکی از بهترین منابع داستانی پارسی، مثنوی معنوي است كه داراي داستانهايی با مضامین عمیق و آموزههای سازنده زیادی است. این داستانها میتوانند در جهت رشد شناختی و عاطفی کودکان مؤثر باشند. بکارگیری داستانهای مثنوی در حلقههای کندوکاو به سبک آموزش «فلسفه و کودک»، علاوه بر ارتقاي مهارتهای بحث و پرسشگری، در جهت تربیت کودک متفکر نیز میتواند اثربخش باشد. این داستانها همچنین با داشتن محتوای برانگیزاننده و سرشار از پرسشها و چالشهای فلسفی و در برخی موارد، داشتن شخصیتهایی مشابه کودکان، کارآیی لازم را برای استفاده در آموزشهای «فلسفه و کودک» دارند. مواضع ناکارآمدی این داستانها در بسیاری از موارد قابل رفع و رجوع است. بومی بودن این داستانها مزیت دیگر آنها در بهره‌گيري در آموزشهای «فلسفه و کودک» است.
Stories are used for different purposes. Today stories are particularly used to increase thinking and reasoning power. Indeed, they are the means of teaching philosophy for children (Lipman’s method). On the other hand, original and deep-rooted Persian culture has been always associated with story literature. Mathnawi is considered to be one of the best sources of Persian stories replete with a lot of profound and instructive teachings, and naturally can be effective in cognitive and sentimental development of children. Applying Mathnawi’s stories in communities of inquiry and using them in teaching philosophy for children, apart from promoting discursive and curious skills of children, can be effective in bringing about a thinking child as well. Moreover, these stories, owing to their provocative contents, usually replete with queries and philosophical challenges, and in certain cases, on account of enjoying certain figures akin to children, can be effective in teaching philosophy for children. Inefficient points of these stories in many cases are resolvable. Being indigenous is a kind of privilege to these stories in applying them for teaching philosophy for children.
اکبري، احمد؛ جاويدي کلاته جعفرآبادي، طاهره؛ شعباني ورکي، بختيار؛ تقوي، محمد؛ «فلسفه براي کودکان (P4C): مضامين فلسفي در داستانهاي متون کلاسيک ادب فارسي»، تفکر و کودك، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، دوره 3، ش6، 1391.
امي، زهرا، «نظرية متيوليپمن در فلسفه براي كودكان (روي‌آورد انتقادي)»، به راهنمايي احدفرامرز قراملکي، پايان‌نامه کارشناسي ارشد، دانشکده الهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران، 1385.
بلانچارد، كنت، مدیریت بر قلبها، ترجمه عبدالرضا رضايي‌نژاد، تهران، نشر فرا، 1379.
پورنامداريان، تقي، در ساية آفتاب، تهران، نشر سخن، 1380.
جمشيدي، سيدمحمدرضا، «ارزش و ارزش‌شناسي»، فرهنگ، ش4و5، ص 389ـ398، 1368.
حسني، محمد، «ديدگاه ارزش‌شناسي محمدحسين طباطبايي»، مقالات و بررسيها، دفتر دوم، ش75، 1383.
حسيني، زهره، «اصول داستانهاي فکري و مفاهيم موجود در آنها»، فلسفه و کودک بنياد حکمت اسلامي صدرا، ش1، 1384.
حق‌شناس، حسین، بشنو از ني، ج13، قم، نشر سخن، 1384.
زرين‌کوب، عبدالحسين، بحر در کوزه، تهران، انتشارات علمي، 1380.
زرين‌کوب، عبدالحسين، سرّ ني، ج1و2، تهران، انتشارات علمي، 1364.
زماني، کريم، شرح جامع مثنوي، ج6، تهران، انتشارات اطلاعات، 1385.
ساکي، محمدرضا، «جنبة تعليمي هزل در مثنوي»، پژوهشنامه ادبيات تعليمي، دوره3، ش10، 1390.
سبزواري، ملاهادی، شرح مثنوي، بکوشش مصطفي بروجردي، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، ج3، 1377.
شارپ، آن مارگارت؛ اسپليتر، لورانس، بيمارستان عروسکها، ترجمة فاطمه رنجبران و مانا پار، تهران، انتشارات شهرتاش، 1387.
شجري، رضا، معرفي و نقد و تحليل شروح مثنوي، تهران، انتشارات اميرکبير، 1386.
شمس، منصور، آشنايي با معرفت‌شناسي، قم، آيت عشق، 1382.
شهيدي، سيدجعفر، شرح مثنوي، دفتر ششم ج8، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، 1380.
فاضلي، فيروز؛ بخشي، اختيار، «رويکرد مخاطب مدار مولوي و نقش آن در تکوين قصه‌هاي هزل گونة مثنوي»، مطالعات عرفاني، ش8، 1387.
فرامرز قراملکی، احد، روش‌شناسی مطالعات دینی، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1385.
فهري، نرگس، «ميزان قابليت حکايتهاي دفتر دوم مثنوي براي کاربرد در طرح فلسفه براي کودکان»، به راهنمايي اصغر باباسالار، پايان‌نامه کارشناسي ارشد، دانشکده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران، 1391.
فيشر، رابرت، آموزش تفکر به کودکان، ترجمة دکتر مسعود صفايي‌مقدم و افسانه نجاريان، اهواز: نشر رسش، 1386.
فيشر، رابرت، آموزش و تفکر، ترجمة فروغ کيان‌زاده، اهواز، نشر رسش، 1385.
فيشر، رابرت، داستانهايي براي فکر کردن، ترجمة جليل شاهرودي لنگرودي، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، 1390.
کم، فیلیپ، داستانهاي فکري(1)، ترجمة فرزانه شهرتاش و مژگان رشتچي، تهران، انتشارات شهرتاش، 1388.
کم، فیلیپ، داستانهاي فکري(2)، ترجمة فرزانه شهرتاش و مژگان رشتچي، تهران، انتشارات شهرتاش، 1385.
کم، فیلیپ، داستانهاي فکري(3)، ترجمة فرزانه شهرتاش و نسرين ابراهيمي لويه، تهران، انتشارات شهرتاش، 1385.
کندي، ديويد؛ هينز، جوانا؛ وايت، ديويد، فيلسوفان کوچک، ترجمه يحيي قائدي، تهران، آييژ، 1389.
ناجي اصفهاني، حامد، «گذري بر معرفت‌شناسي حکمت متعاليه»، فصلنامه انديشه ديني، دوره9، ش30، 1388.
ناجي، سعيد، کندوکاو فلسفي براي کودکان و نوجوانان، ج1، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، 1390.
ناجي، سعيد، ليلا (کودک فيلسوف)، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، 1389.
وارتنبرگ، توماس، ايده‌هاي بزرگ براي بچه هاي کوچک، ترجمة نسرين ابراهيمي لويه، تهران، انتشارات شهرتاش، 1390.
وانسی لگم، نانسی، «فلسفه برای کودکان، رایحه تفکر»، ترجمه مهرنوش هدایتی، فرهنگ، ش69، 1388.
وزين‌پور، نادر، آفتاب معنوي، تهران، انتشارات اميرکبير، 1365.
همايي، جلال‌الدين، تفسير معنوي مولوي، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1349.
Bleazby, Jennifer, Reconstructing Gender in the Philosophy for Children Program. School of Philosophy and History, University of New South Wales, 2007.
Lipman, Matthew, Philosophy Goes to School, Philadelphia: Temple University Press, 1988.
ـ ـ ـ ـ ـ, Thinking in Education, Cambridge University Press, second edition, 2003.
Mehta, Sanjana & Whitebread, David, Philosophy for Children and Moral Development in the Indian Context, University of Cambridge, 2007.
Rapaport, William J., Philosophy for Children and Other People, 2006.
Reznitskaya, Alina, Philosophical Discussions in Elementary School Classrooms: Theory, Pedagogy, and Research, Montclair State University, New Jersey, USA, 2009.
Sharp, Ann Margaret and Ronald F. Reed, Studies in Philosophy for Children, Philadelphia Temple University Press, 1992.