بررسی لزوم آموزش تفکر منطقی به کودکان مسلمان
محورهای موضوعی :کلید واژه: استدلال تفکر منطقی خطا فلسفه و كودك ,
چکیده مقاله :
«فلسفه و کودک» که بعنوان یک برنامه آموزش تفکر به کودکان وارد کشور ما شد در سرزمین محل تولدش مراحل متعددی را طی کرد تا بصورت کنونی درآمد. این مراحل همگی در چگونگی شکلگیری این برنامه نقش تعیین‌کننده داشتند. یکی از اولین این مراحل، احساس نیاز و لزوم آموزش تفکر صحیح به کودکان است. تربیت فکری موضوعی است که بصورت میان‌رشته‌يی همزمان وابسته به مسائل رشته تعلیم و تربیت و مطالعات فلسفه و منطقی است؛ بدین‌معنا که این دو رشته هر دو بطور مستقیم در این موضوع تأثيرگذارند. نوشتار حاضر سعی دارد با روش تحقیق کیفی ـ و تفسیر و تحلیل داده‌های میدانی که از طریق مشاهده‌يی جمع‌آوری شده‌اند و به روش خوشه‌يی طبقه‌بندی و گزینش شده‌اند‌ـ به اهمیت و ضرورت آموزش تفکر صحیح به کودک مسلمان بپردازد و این هدف را در دو بخش اصلی دنبال میکند که عبارتند از: «کودکان ما تفکر میکنند» (وحتی گاهی قادرند تفکرات دیگران را نقد کنند) برای اثبات این مطلب ـ‌امکان تفکر منطقی در کودکان‌‌ـ شواهدی از سخنان کودکان مسلمان ایرانی ارائه و تحلیل شده است؛ سخنانی که دربردارنده استدلالهای منطقی و معتبری هستند و استدلالهایی شناخته شده که در علم منطق به تعریف و بیان چارچوبهای آنها پرداخته شده است. دوم اینکه «کودکان ما گاهی در تفکرشان دچار خطا هم میشوند». برای نشان دادن این مطلب نیز از ارائه نمونه‌هایی از خطای منطقی کودکان و تبیین آنها استفاده شده است. این مقدمات ما را به این نتیجه میرساند که با توجه به استعداد و توانایی ذاتی کودکان «آموزش تفکر به کودکان مسلمان» در راستای افزایش مهارت تفکر منطقی در آنان لازم و ضروری است.
“Philosophy and Children” entered our country as a ready-made commodity and as a plan of teaching thinking to children, while it had crossed various stages in its birthplace in order to attain such level. All these stages had a determining role in the formation of such a plan. One of the earlier stages was the very sense of need and necessity for teaching correct thinking to the children. Intellectual education is a subject of certain interdisciplinary sciences such as education and logical and philosophical studies to the extent that both these sciences directly involve themselves in this issue. It also is an attempt to explore the data collected through observations and classified in a cluster method for analyzing and interpreting them in a qualitative way. The present paper tends to highlight the importance and necessity of teaching correct thinking to Muslim children which are pursued in two main sections as followed: first, “our children can think” (even they can criticize other’s thoughts). In order to prove this assertion, namely possibility of developing of logical thinking in children, the author refers to certain sayings of Iranian Muslim children and tries to analyze them; the sayings that contain certain logical and valid demonstrations that have clear definitions in logic. Second, “sometimes our children commit mistake in their thinking”. In order to demonstrate this issue author should refer to certain logical errors among children and try to explain them. This introduction prompts us to reach the conclusion that given the intrinsic talent and capacity of children it is necessary to augment their skill of logical thinking through “teaching thinking power to Muslim children”.
ابن‌سینا، ابوعلی، دانشنامه علایی، تصحیح محمد معین و سید محمد مشکوة، تهران، انتشارات انجمن آثار ملی، 1331.
ات‍ک‍ی‍ن‍س‍ون، ری‍ت‍ا ال، زمینه روانشناسی هیلگارد، ترجمه محمدتقی براهنی و ديگران، تهران، انتشارات رشد، 1379.
اسماعيل‌زاده، تيمور؛ الله‌كرمي، آزاده، «اجراي چند رسانه‌اي فلسفه براي كودك و بررسي تأثير آن بر خردورزي دانش‌آموزان ابتدائي»، دو فصلنامه تفكر و كودك، ش12، ص1ـ21، 1394.
حلی، حسن بن یوسف، جوهر النضید فی شرح منطق التجرید، تصحیح محسن بیدارفر، قم، انتشارات بیدار، 1381.
خندان، علی اصغر، منطق کاربردی، تهران، انتشارات سمت، 1379.
خوانساری، محمد، منطق صوری، تهران، انتشارات آگاه، 1383.
دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، زیر نظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1377.
ساوی، عمر بن سهلان، البصایر النصیریه، تعلیقه شیخ محمد عبده، قم، مدرسه رضویه، 1316.
سیف، علی‌اکبر، روانشناسی پرورشی نوین، تهران، نشر دوران، 1394.
صدر، محمد باقر، مبانی منطقی استقراء، ترجمه سید احمد فهری، تهران، انتشارات پیام آزادی، بی‌تا.
صفايي مقدم، مسعود، «برنامه آموزشي فلسفه براي كودكان»، دو فصلنامه علوم انساني دانشگاه الزهرا، ش26 و 27، ص161ـ 184، 1377.
طوسی، نصیرالدین، اساس الاقتباس، تصحیح مدرس رضوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1367.
عسگري، محمد، ديناروند، حسن؛ تركاشوند، محمدرضا، «تأثير آموزش فلسفه براي كودكان بر تفكر منطقي دانش‌آموزان دختر و پسر...»، روانشناسي تربيتي، ش35، ص25ـ40، 1394.
کاتبی، نجم‌الدین علی‌بن عمر، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح الرساله الشمسیه، شارح، قطب الدین رازی، قم، انتشارات بیدار، 1382.
كم، فيليپ، با هم فكر كردن: كندوكاو فلسفي براي كلاس، ترجمه مژگان رشتچي و فرزانه شهرتاش، تهران، انتشارات شهرتاش، 1389.
لیپمن، متيو، کودکان و مهارت تفکر، ترجمه عبدالمهدی معرف‌زاده و ديگران، تهران، پارسیک، 1395.
متیوز، گرت بی، اندیشه‌های پس از پیاژه، مجله فرهنگ، ش69، ص215تا228، 1388.
مصباح‌یزدی، محمدتقی، شرح برهان شفا، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، 1368.
مظفر، محمد رضا، منطق، ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران، انتشارات حکمت، 1404ق.
معین، محمد، فرهنگ فارسی (متوسط)، تهران، انتشارات امیرکبیر، ج1، 1342.
معین، محمد، فرهنگ فارسی (متوسط)، تهران، انتشارات امیرکبیر، ج3، 1345.
معین، محمد، فرهنگ فارسی (متوسط)، تهران، انتشارات امیرکبیر، ج4، 1347.
مكتبي‌فرد، ليلا، «انواع تفكر و ارتباط آنها با تأكيد بر تفكر انتقادي»، فصلنامه فرهنگ، ش69، ص359ـ 372، 1388.
مک کال، کاترین، دگرگونه اندیشی، ترجمه ناهید حجازی، تهران، نشر پژواک فروزان.
ملكي، حسن، «پرورش تفكر انتقادي هدف اساسي تعليم و تربيت»، فصلنامه نوآوريهاي آموزشي، ش19، ص93ـ 108، 1386.
ناجی، سعید، کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان(گفت و گو با پیشگامان انقلابی نو در تعلیم و تربیت)، ج1، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1393.
ناجی، سعید، «برداشتي نو از تعليم و تربيت اسلامي (بازيابي مؤلفه‌هاي برنامه فلسفه براي كودكان و نوجوانان)»، فصلنامه فرهنگ، ش69، ص177ـ 214، 1388.
نوروزي، رضاعلي؛ ابراهيمي‌ديناني، آرزو؛ خنجه‌خاني، ذبيح‌الله، «درآمدي به معنا، صورت و كاربرد تفكر انتقادي در تعليم و تربيت»، مجله علوم انساني مصباح، ش73، ص113ـ 142، 1386.
هدايتي، مهرنوش؛ قاعدي، يحيي؛ شفيع‌آبادي؛ عبدالله، «بررسي تأثير اجراي برنامه «فلسفه براي كودكان»، به صورت اجتماع پژوهشي...»، فصلنامه نوآوريهاي فكر بر نيت آموزشي، ش15، ص133ـ 157؛ 1388.
هینز، جوانا، کودکان فیلسوف، ترجمه عبدالرسول جمشیدیان و ديگران، قم، سماءقلم، 1384.