تبيين اصول تسهیلگر در برنامة «فلسفه و کودک» در تناظر با اندیشۀ اسلامی
محورهای موضوعی : نقد فلسفۀ غرب در پارادایم فلسفه و کودک
ایمان دیندار اصفهانی
1
(دانشگاه قم)
کلید واژه: فلسفه و کودک اصول تسهیلگر تربیت فکری فرهنگ ایرانی اسلامی,
چکیده مقاله :
امروزه «فلسفه و کودک»، مورد استقبال جوامع مختلف قرار گرفته است، زیرا در این روش، با محوریت پرورش تفکرِ خلاق و انتقادی، مسائل مختلفی به کودک آموزش داده میشود. در ایران نیز این برنامه بهمت بنیاد حکمت اسلامی صدرا در سال 1373 آغاز گردید و تهیه و تنظیم برنامة بومی و روایت ایرانی این طرح فلسفی، در دستور کار قرار گرفت. در این نوشتار، به‌اجمال، برنامۀ فلسفه و کودک را در هفت رکن: 1. مربی، 2. زمانبندی، 3. محیط، 4. روش آغاز بحث، 5. اندیشه‌ورزی، 6. روش و قالب ارائه و 7. محتوا، توضیح داده و رکن مربی را که نقش تسهیلگر دارد، بتفصیل بررسی میکنیم. از آن جایی که این برنامه بطور رسمی در غرب تدوین شده، بیشک تحت تأثیر اندیشه های غربی است و نیاز است برای بومیسازی و سازگاری آن با فرهنگ و سنت ایرانی بازنگری شود. با توجه به تأکید اسلام به تربیت فکری انسانها و همچنین با توجه به ظرفیتهای زیادی که در متونِ فرهنگِ ایرانی اسلامی از جهات مبانی، اصول، روش، محتوا و... وجود دارد، میتوان یک برنامۀ متناسب با اين فرهنگ، بومیسازی کرد. پژوهش پیش رو که بروش کتابخانه یی صورتبندی شده، نمونۀ کوچکی از ظرفیتهای موجودِ موردِ ادعاست.
Today philosophy for children is an issue that has drew the attention of different communities to itself, for through this program it is possible to impart various teaching to children, and bring them up with creative and critical thinking. In Iran this program initiated by Sadra Islamic Philosophy Research Institute (Siprin) in 1994, following which it proceeded to work out an Iranian version of this philosophical program. The present article makes an attempt to give an account of the program of philosophy and children in the following sections: 1- tutor, 2- time table, 3- environment, 4- method of beginning discussion, 5- thinking, 6- method and form of presentation, 7- content. In this paper the authors seeks to deal with the notion of tutor as a facilitating role in detail. This program have been formulated formally in the West and it is possibly tinged with Western ideas, so it requires to be localized and consorted with native culture, namely Iranian tradition. Moreover, Islam has reiterated the intellectual upbringing of man and there are sufficient Islamic resources which contain certain principles, methodology, content, etc. on the basis of which one can work out an indigenous program consorted with its culture. The present work is based on a library work and is regarded as a small example of the present capacity.
قرآن کریم.
نهج البلاغة (1414ق) قم: نشر هجرت.
نهج الفصاحة (1382) تهران : دنیای دانش.
ابن بابویه، محمدبن علی (1378) عیون اخبار الرضا علیه السلام، تهران : نشر جهان.
پروینیان، مژگان (1395) طرح بحث برای مدیریت کلاس فلسفه و کودک، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
حر عاملي، محمدبن حسن (1409ق) وسائل الشيعة، قم: مؤسسة آل‌البيت عليهم السلام.
خلعتبری، حسام‌الدین؛ آقا جعفری، زهرا (1393) «ارزیابی اهداف برنامة آموزش فلسفه به کودکان از دیدگاه تفکر در اندیشة اسلامی»، فصلنامه فلسفه و کودک، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، شمارة 5و6.
خلیلی، سلیمه؛ افشار، لیلا؛ عباسی، محمود (1390) «بررسی تعلیم وتربیت اخلاقی از نگاه ابن‌سینا»، فصلنامة تاریخ پزشکی، شمارة 8.
رمضانی، معصومه (1398) «بررسی برنامة درسي فلسفه برای کودکان در راستای توجه به ابعاد مختلف ذهنیت فلسفی»، تفکر و کودک، شمارة 1.
شریعتمداری، علی (1369) روانشناسی تربیتی، تهران: امیرکبیر.
شهید ثانی، زين‌الدين بن علي (1396) منیة المرید (ترجمة گزارش‌گونه: سیدمحمدباقر حجتی با عنوان: آداب تعلیم وتعلم در اسلام)، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
شیخ طوسی، محمد بن حسن (1411) مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت: مؤسسة فقه الشیعة.
طبرسی، حسن بن فضل (1370) مکارم الاخلاق، قم: الشریف الرضی.
عالم‌زاده نوری. محمد؛ بوسلیکی، حسن؛ مرادی، حسین (1393) نقش مربی در تربیت اخلاقی ـ معنوی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
فخرایی، الهام (1389) «فلسفه برای کودکان؛ گامی بسوی پیوند فلسفه با جامعه»، تفکر و کودک، شمارة 1، ص 74.
فیشر، رابرت (1391) آموزش تفکر به کودکان، ترجمة مسعود صفایی‌مقدم، اهواز: نشر گوزن.
کراجکی، محمدبن علی (1410 ق) کنز الفوائد، قم: نشر دار الذخائر.
محمدی ری‌شهری، محمد (1382) حکمتنامة جوان، قم: دار الحدیث.
محمدی ری‌شهری، محمد (1389) حکمت¬نامة کودک، قم: دار الحدیث.
مفضل، بن عمر (1395) توحيد مفضل، ترجمة علي‌اكبر ميرزايي، قم: مبين انديشه.
مقربي، نواب (1394) «آسيب‌شناسي شالوده‌هاي فلسفي برنامة فلسفه براي كودك از چشم‌انداز حكمت اسلامي»، فصلنامة فلسفه و كودك، بنياد حكمت اسلامي صدرا، شمارة 11.
ملاصدرا (1393) الحکمة المتعالیة في الأسفار الأربعة، قم: طلیعه نور.
نوروزی، رضاعلی؛ عابدی، منیره (1393) «تأثیر اجرای برنامة بومی‌شده فلسفه برای کودکان بر افزایش خودکارآمدی، شادی و خوش‌بینی دانش‌آموزان»، فصلنامة فلسفه و کودک، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، شمارة 5 و6.