واکاوی جایگاه فضای مجازی در تعلیم وتربیت؛ فرصتها و تهدیدها
محورهای موضوعی : کودک و رسانه، فضای مجازیکبری احمدوند 1 * , زهرا تقی‌زاده قوام 2 , سمانه دستفروشان 3 , سهیلا غلامی هره دشتی 4
1 - دانشگاه خوارزمی
2 - دانشگاه آزاد اسلامی
3 - دانشگاه آزاد اسلامی
4 -
کلید واژه: فضای مجازی تعلیم و تربیت فرصتها و چالشها,
چکیده مقاله :
جهان امروز در معرض تحولات فزاینده‌يی قرار دارد. فضای مجازی نقش عمده‌يی در این تغییر و تحولات دارند و اصولاً هرتغییر و تحولی در عرصه‌های مختلف از جمله عرصه‌های آموزشی و فرهنگی، آثار و تبعات متناسب با اهداف و کارکردهای خود را بدنبال خواهد داشت و فضای مجازی از این امر مستثنی نیست. فضای مجازی علاوه بر فرصتهایی که میتواند درپی داشته باشد، چالشهایی نیز بدنبال دارد. از آنجا که آموزش و پرورش بعنوان یکی از مؤثرترین متولیان امر تربیت و آموزش فرزندان از جایگاه و نقش برجسته‌يی برخوردار است و ورود فضای مجازی و استفاده از آن در امر آموزش ناگزیر است، پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه فضای مجازی در تعلیم و تربیت و همچنین بررسی برخی فرصتها و تهدیدهای پیش‌رو به روش توصيفي و مطالعه اسنادي صورت گرفته است. فضای مجازی هم فرصت است و هم تهدید و چنانچه قبل از ورود این تکنولوژیها نحوة درست استفاده از آنها را یاد بگیریم، تبعات منفی آن نیز کمتر خواهد شد. در واقع، فضای مجازی بعنوان یک فرصت اسباب آموزش مجازی، کاهش هزینه، سرعت و یکسان‌سازی اطلاعات و استفاده از ديگر مزايايي از اين دست را فراهم مي‌آورد. از این‌رو، در نوشتار حاضر سعی شده است به بررسی و تحلیل جایگاه فضای مجازی در نظام تعلیم و تربیت پرداخته شود و فرصتها و چالشهایی که در این ارتباط وجود دارد مورد تجزیه و تحلیل قرار گيرد.
The present world is subjected to an increasing changes, and in this event, cyberspace has a great role to play. Basically, any change in different fields, including cultural and educational ones, may bring in its wake certain effects and consequences proportionate to its aims and functions, and cyberspace is not exceptional in this regard. Cyberspace apart from creating some opportunities may face certain challenges as well. Since education organization turns out to be one of the most effective factor in training children, it enjoys a particular place, and so the use of cyberspace seems to be inevitable. The present paper is aimed at exploring the place of cyberspace in education, and casting some light on its opportunities and threats in a descriptive and documental method. So if we learn to exploit it properly, we will be saved from its negative impacts. As an opportunity, cyberspace can bring about as a virtual training means, expenditure reduction, speeding up and unifying of data collection, and so on and so forth.
آیتی، محسن؛ محمدزاده، علیرضا (1387)، «امنیت انسانی و کاربرد فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی»، همایش بین‌المللی امنیت انسانی در غرب آسیا، صص 327ـ344.
احمدی، ا. (1364) اصول و روش‌های تربیت در اسلام، تهران، جهاد دانشگاهی.
اکبری، ابوالقاسم؛ اکبری، مينا (1390) آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران، انتشارات رشد و توسعه.
امیدوار، احمدعلی؛ صارمی، علی‌اکبر(1381) اعتیاد به اینترنت، توصیف، سبب‌شناسی، پیشگیری، درمان و مقیاسهای سنجش اختلال اعتیاد به اینترنت، مرکز مشاوره و خدمات روان شناختی پردیس مشهد: انتشارات تمرین.
آشنا، حسام‌الدین (1380) «اینترنت و امنیت فرهنگی ـ سیاسی ...»، مجموعه مقالات، کمیسیون ملی یونسکو.
باترو، انتونیو (1384) آموزش و پرورش دیجیتالی(با تأکید بر آموزش از راه دور)، ترجمه محمدرضا پاسبان رضوی، مشهد: انتشارات ترانه.
پوررضا کریم سرا، ناصر (1392) «تأثیر پذیری تغییرات فرهنگی و سبک زندگی از فضاهای مجای»، رسانه‌های نوین و فرهنگ، سال اول شماره 3، ص 1ـ24.
پورنقدی، بهزاد (1392) «نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در نظم و امنیت استان خراسان شمالی»، فصلنامه دانش انتظامی خراسان شمالی، سال اول ، شماره اول، ص79-90.
تمجیدی، مرتضی (1394) جشنواره: ضرورت شناسایی فرصتها و چالشهای فضای مجازی در حوزه تعلیم وتربیت، زنجان.
درگاهی، حسین؛ رضوی، سید منصور(1386) «اعتیاد به اینترنت و عوامل مؤثر بر آن در ساکنان منطقه 2 غرب تهران»، فصلنامه پایش،6(3)، ص265-272.
ربیعی، علی (1387) «رسانه‌های نوین و بحران هویت»، فصلنامه مطالعات ملی، سال چهارم، شماره36.
رحیمی نژاد، عباس؛ منصور، محمود(1380) «بررسی تحولی هویت و رابطه آن با حرمت خود و اضطراب دانشجویان دوره کارشناسی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 24.
رحیمی، محمد (1390) «عوامل اجتماعی مؤثر بر شکاف نسلی؛ مطالعه موردی شهر خلخال»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
زنجانی‌زاده، هما (1384) «بررسی تأثیر اینترنت بر ارزش‌های خانواده در بین دانش‌آموزان»، مجله انجمن جامعه‌شناسی ایران، دوره ششم، شماره 2.
سبحانی‌نژاد، مهدی؛ سیاوش‌پور طهماسبی، آذر تاجور (1388) «بررسی چالشها و کارکردهای فرهنگی و اجتماعی تلفن همراه و راهکارهای اصلاح»، ماهنامه مهندسی و فرهنگی،3(31.32)، ص18ـ 28.
سپنجی، امیر عبدالرضا؛ خودچیانی، سمانه (1392) فناوریهای نوین رسانه‌يي در فضای مجازی و حفظ حریم خصوصی»، رسانه‌های نوین و فرهنگ، سال اول، شماره 3، ص 79ـ94.
ستارزاده، داوود (1386) «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر اعتیاد به اینترنت و پیامدهای آن»، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی، شماره 14.
سرکارآرانی، محمدرضا (1386) یادگیری، راهی به سوی پرکردن فضای دیجیتالی با تأکید بر سه کشور سوئد،ژاپن، انگلستان، تهران: وزارت آموزش و پرورش، معاونت آموزش عمومی و امور تربیتی، مؤسسه فرهنگی منادی تربیت.
سعادت، مهرناز (1393) «نقش فضای مجازی در تربیت اسلامی نوجوانان دبیرستانی»، همایش علمی همکاریهای حوزه و آموزش و پرورش.
سلطانی‌فر، محمد (1389) دیپلماسی عمومی نوین و روابط عمومی الکترونیک، تهران، سیمای شرق.
شاه قاسمی، احسان (1385) «مروری بر زمینه‌های تأثیر فضای مجازی بر نظریه‌های ارتباطات»، مجله جهانی رسانه، دوره 1، شماره2.
شجاعی، محمدصادق (1387) روانشناسی و آسیب‌شناسی اینترنت، روانشناسی در تعامل با دین، شماره 1.
صادقیان، عفت (1384) «تأثیر اینترنت بر کودکان و نوجوانان»، مجله الکترونیکی نما، شماره 4.
صبوری خسروشاهی، حبیب (1386) بررسی آسیبهای اجتماعی اینترنت، دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
صیف، محمدحسن؛ بیرانوند، علی(1388) «تأثیر فناوری اطلاعات بر نظام آموزشی مدارس»، فصلنامه علوم و فناوری اطلاعات، http://jist.irandoc.ac.ir
علمالهدا، جمیله (1390) چالشخیزی تحقق تربیت اسلامی در فضای مدرنیته، 13/12/1390.
العلوانی، طه جابر (1377) اصلاح تفكر اسلامی، ترجمة محمود شمس، تهران، قطره.
غفاری، جلال؛ دهقانی محمدآبادی، محمدصادق؛ نجارزاده، محمدرضا (1392) «نقش رسانه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی در بیداری اسلامی؛ مطالعه موردی انقلاب تونس»، دو فصلنامه مطالعات بیداری اسلامی، سال دوم، شماره 3، صص 61-77.
فرهود داریوش (1386) «مروری بر تاریخچه اخلاق همراه با گردآوری زمینه‌های گوناگون اخلاق»، اخلاق در علوم و فن‌آوری، شماره 1 و 2.
کاستلز، مانوئل (1385) عصر اطلاعات اقتصاد جامعه و فرهنگ (ظهور جامعه شبکه‌اي)، ترجمه احد علیقلیان و افشین خاکباز، تهران، انتشارات طرح نو، ج1، چ5.
کرین، سی. (1375) پیشگامان روانشناسی رشد، ترجمه فدائی، تهران: انتشارات اطلاعات.
گلپایگانی، اکبر (1381) «جامعه صنعتی و جامعه اطلاعاتی»، فصلنامه فرهنگ، سال دوازدهم، شماره 43، ص 44.
مهندسی، محمد‌مهدی (1380) فرهنگ عمومی و تربیت دینی ـ چالشهای عصر حاضر در قلمرو تربیت دیني، شماره 29.
نعمتی انارکی، لیلا (1390) «نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه اقتصادی نوین در کشورهای شمال و جنوب»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات اجتماعی، دوره اول، شماره1، ص217ـ235.
نورمحمدی، مرتضی (1390) «جنگ نرم فضای سایبر و امنیت جمهوری اسلامی ایران»، راهبرد فرهنگ، شماره 16، ص 127-146.
هاتف، مهدی (1388) «چالشها و چشم‌اندازهای امنیت در فضای مجازی»، دوماهنامه توسعه انسانی پلیس، سال ششم، شماره 22، ص 93-117.
هاشمي، محمدرضا و همکاران (1390) «بررسي اعتياد اينترنتي و تاثير آن بر رفتار نوجوانان»، مجموعه مقالات برگزيده همايش منطقه‌يي آسيبهاي اجتماعي نوپديد، دفتر تحقيقات کاربردي و معاونت اجتماعي نيروي اننتظامي استان مازندران.
Cassidy, W., Brown, K., & Jackson, M. (2012). Making kind cool: Parents’ suggestions for preventing cyber bullying and fostering cyber kindness, Journal of Educational Comuting Research, 46 (4), 415-43.
Chi, H. (2005). Gender difference and related factors affecting online gaming addiction. Journal of Nervous and MentaL; Disease, 193(4), 273-277.
Chickowski E. (2005) General information, develop an IT ethics policy. Your Policy Begins Where The Low Ends 27 (20): 1.
Duran, M. (2003). Internet addiction disorder. AllPSych Journal, 2.
Gripenberg, P. (2005). ICT and the shaping of society: Exploring human-ICT relationships in everyday life (Doctoral dissertation). Helsinki: Edita Prima Ltd.
Hunter, E. (2012). Class list [not equal to] friend list. Educational Horizons, 90 (2), 21; Chirita, V., Chirita, R., Stefanescu, C., Ilinca, M., Chele, G. (2007). Pathological internet use among Romanian children and teenagers. European Psychiatry, 22, S184-S184.
Naomi, J., & Thomas, K. (2010). Prevalence of addiction among Australian university and schools to video-arcade games, games, computer games and the internet. Retrived from www.Online Library.Wiley.com/doi/.
Stefanesco, C., Chirita, V., Chirita, R., Chele, G. (2007). Network Identity, the intenet addiction and romanian teenagers. Proceedings of the 4th WSEAS/IASME international conference on Engineering Education, AgiosNikolaos, CreteIsland, Greece, July 24-26, 2007. Department psychiatry. SOS. Buciom; 36; 700282; Iasi ROMANIA.
Wise, D. (2008). Virtual identity: How virtual worlds affect identity. Publications of University of Colorado at Denver and Health Sciences Center.